De Willems Orde van Van Speijk

Is de vervormde Willemsorde in het Marine Museum in Den Helder daadwerkelijk de orde die Jan van Speijk droeg op het moment dat hij zichzelf en zijn bemanning opblies op de kanonneerboot #2 tijdens de Belgische opstand in 1831? 

Zeeheld

Het team van experts voert onderzoek uit rondom de Willems Orde van Van Speijk, een van de grootste zeehelden uit de Nederlandse geschiedenis. Zo worden het Nederlands Forensisch Instituut en Defensie bij het project betrokken om de ontploffing van het schip van Jan van Speijk na te bootsen en wordt Van Speijks autopsierapport onderzocht. 

De Willems Orde zou in 1962, net na de oprichting van het Marinemuseum, in de collectie zijn gekomen. Het Marinemuseum kampt met de terugkerende vraag of dit stuk wel écht tot Jan Van Speijk toebehoort. 

Authentiek?

Een belangrijk startpunt in de zoektocht of deze gehavende Willemsorde authentiek is, is het materiaal waarvan deze is gemaakt. Als voormalig zilversmid is het Robert van Langh zelf die de Willems Orde onderzoekt. Is ze van zilver? Om na te gaan of de Willems Orde uit de tijd van Jan Van Speijk stamt, schakelt Robert de hulp in van conservator George Sanders van Paleis Het Loo. Hij weet alles over militaire onderscheidingen. 

Martine Gosselink stort zich op het historisch onderzoek. Ze is in Antwerpen op de plek waar het schip ontplofte. Met geschiedkundig auteur Johan op de Beeck duikt ze in de geschiedenis van Jan Van Speijk en zijn heldendaad tijdens de Belgische Opstand.

Veel vondsten

In het Nationaal Archief leest Stephanie Archangel in een getuigenverklaring van Jan Coenraad Koopman, de leidinggevende van Jan Van Speijk, meer over de vondsten na de ontploffing van het schip. Naast het stoffelijk overschot van Jan Van Speijk en scheepsresten, zat er ook een Willemsorde tussen de vondsten. Jan Coenraad Koopman liet het naar hem toebrengen en bewaarde het als heiligdom. Nu is de vraag, van wie is die Willems Orde? Hadden nog meer bemanningsleden van het schip een Willems Orde? Stephanie Archangel: ‘’Het is bizar hoeveel je überhaupt van Van Speijk kan vinden.’’

Diepe indruk

Na de explosie wordt de romp van Van Speijk gevonden en wordt naar Amsterdam gebracht. Daar wordt er autopsie op gedaan en worden er twee tekeningen van gemaakt.

Als Martine Gosselink ze bekijkt, maakt dat diepe indruk: "Toen ik de tekeningen in het Scheepvaartmuseum zag van de ontplofte romp van Van Speijk, [kwam het erg dichtbij]. Zo levensecht, zo dicht bij de verwoestende kracht van oorlogsgeweld."

Vraagtekens

Één van de grootste vraagtekens in het onderzoek is of de verwrongen Willems Orde het gevolg is van een explosie. Om hier antwoord op proberen te krijgen schakelt het team professionele hulp in van het Nederlands Forensisch Instituut en van Defensie. Zij zijn bereid om een experiment uit te voeren en gaan een replica van de Willems Orde aan een explosie onderwerpen. Eerst wordt er met een elektronenmicroscoop op zoek gegaan naar sporen die kunnen duiden op aanwezigheid bij een ontploffing. 

Hoeveel buskruit was er aanwezig op het schip? En wat waren de afmetingen van de kruitkamer waar Jan Van Speijk zich bevond? Om een waarheidsgetrouwe ontploffing na te bootsen hebben de deskundigen veel details nodig. Martine, Robert en Stephanie verzamelen zoveel mogelijk feiten. Dan is het de zet aan de experts van het NFI en Defensie…

Uitzending terugkijken