Nieuwe ontdekkingsreizen door de geschiedenis in Historisch Bewijs
Zijn de maanstenen, die in het Boerhaave Museum te Leiden liggen, daadwerkelijk door Neil Armstrong meegenomen tijdens de Apollo 11-missie? In een nieuw seizoen van Historisch Bewijs gaat een team van experts op zoek naar het antwoord op deze en vier andere vragen. Zij doen er alles aan om de onderste steen boven te krijgen in een baanbrekend onderzoek.
Maanstenen
Het is halverwege de 20ste eeuw als er middenin de koude oorlog een ruimtewedloop plaatsvindt tussen de Russen en de Amerikanen. Het zijn de Amerikanen die uiteindelijk op 20 juli 1969 als eerste voet op de maan zetten. De Amerikaanse president Richard Nixon schenkt aan staatshoofden een stukje tastbaar bewijs van hun superioriteit: maanstenen. Ook koningin Juliana krijgt dit cadeau. Maar zijn de maanstenen, die in het Boerhaave Museum te Leiden liggen, daadwerkelijk door Neil Armstrong meegenomen tijdens de Apollo 11-missie?
Relieken
In een nieuw seizoen van Historisch Bewijs gaat een team van experts op zoek naar het antwoord op deze vraag. Andere relieken waar zij onderzoek naar doen zijn de vlag van Willem Barentsz (Rijksmuseum), de Willemsorde van Van Speijk (Marinemuseum), de blinddoek van Judith van Dort (Rijksmuseum) en het zwaard van Grutte Pier (Fries Museum). Waren zij de stille getuigen van een cruciaal moment in de geschiedenis? En welk verhaal vertellen deze relieken?
Het team dat de geschiedenis met deze onderzoeken laat herleven bestaat wederom uit Martine Gosselink, historicus en directeur van het Mauritshuis, Robert van Langh, hoofd Conservation & Science van het Rijksmuseum en Stephanie Archangel, conservator Geschiedenis bij het Rijksmuseum.
Innovatief onderzoek
In het programma wordt natuurwetenschappelijk en materiaaltechnisch onderzoek gecombineerd met historisch archief- en bronnenonderzoek. Ook in deze tweede reeks wordt alles uit de kast gehaald om zo dicht mogelijk bij de historische gebeurtenissen te komen; van het nabootsen van grootse explosies tot microscopisch stof- en kleuronderzoek.
Robert van Langh: “We werken weer met heel veel mensen en instanties samen. Dat maakt de verhalen rijk en biedt nieuwe en verfrissende inzichten. Zo ga ik voor het onderzoek naar de exacte samenstelling van maanstenen naar de Universiteit van Manchester en voor het onderzoek naar de Militaire Willems-Orde van Jan Van Speijk bootsen experts van het NFI en Defensie de explosie op zijn schip na.”
Historisch belang
De onderzoeken naar de herkomst van de objecten is tevens een ontdekkingsreis door de geschiedenis, een unieke kans om de verhalen van toen opnieuw te vertellen.
Martine Gosselink: “Of het object nu achteraf gecreëerd is of wel echt onderdeel was van de geschiedenis: het hele verhaal om het object heen, maakt het tot een reliek. Dankzij het zwaard van Grutte Pier bijvoorbeeld, krijgen wij nu de kans om in een minder bekende maar wel belangrijke periode in de Nederlandse geschiedenis te duiken en de betekenis van Grutte Pier in Friesland toen en nu te duiden. Dat alleen al is ontzettend waardevol.”
“Daar in de ijzige kou, vlakbij Nova Zembla, archiefonderzoek te mogen doen, geeft een andere dimensie aan het verhaal.”
Archiefonderzoek op locatie
Het team blijft niet alleen in Nederland, maar reist ook af naar het Noorse Tromsø om te onderzoeken of de vlagfragmenten in het Polar Museum tot dezelfde vlag behoren als de vlagfragmenten in het Rijksmuseum, en of het dan om de vlag gaat die op het schip van Willem Barentsz wapperde.
Stephanie Archangel: “Daar in de ijzige kou, vlakbij Nova Zembla, archiefonderzoek te mogen doen, geeft een andere dimensie aan het verhaal. Door te zien en te voelen onder welke barre omstandigheden Barentsz en zijn bemanning 10 maanden moesten overleven; dat geeft een hele andere lading aan alle feiten en cijfers in de stukken die ik in het archief doorspit.”
Wetenschappelijke erkenning
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek bekroonde de aflevering over de boekenkist van Hugo de Groot met de NWO Team Science Award 2021. De Team Science Award beloont onderzoekers uit verschillende disciplines die samen een wetenschappelijke uitdaging aangaan, waarbij hun individuele sterktes en expertise elkaar aantoonbaar versterken.
De vraag was: Is één van de drie boekenkisten van Het Rijksmuseum, Museum Prinsenhof Delft en Slot Loevestein aan te merken als de kist waarin Hugo de Groot in 1621 zijn eeuwige gevangenisstraf in Slot Loevestein wist te ontsnappen?
Het Centrum Wiskunde en Informatica, de Universiteit van Amsterdam, het Rijksmuseum en de Universiteit Leiden werkten samen om met nooit eerder gebruikte technieken de herkomst van de drie potentiële boekenkisten van Hugo de Groot vast te stellen.
Historisch Bewijs vanaf 26 augustus om 22.24 uur bij AVROTROS op NPO 2