Dan maar liever de lucht in! - Historisch bewijs aflevering 1
In het Marinemuseum in Den Helder ligt een gehavende militaire onderscheiding. Een Willems Orde. Het zou commandant Jan van Speijk zijn geweest die deze droeg toen hij zichzelf en zijn kanonneerboot in 1831 opblies tijdens de Belgische Opstand in de Antwerpse haven.
Is de Willems Orde echt een stille getuige van de heldendaad van Jan Van Speijk? Martine Gosselink, Robert van Langh en Stephanie Archangel gaan op onderzoek uit.
Willems Orde uit het Marinemuseum
“‘t Voorbeeld door Van Speijk gegevenVolgen wij met hart en hand”
Een klein stukje uit het Adelborstenlied dat elke marineofficier uit zijn hoofd moet leren. Het lied beschrijft oude zeehelden als voorbeeld voor huidige adelborsten en belooft eeuwige trouw aan de Nederlandse vlag.
Van Speijk met Willems Orde
Schrik der Roovers
Jan Carel Josephus van Speijk werd geboren op 31 januari 1802 in Amsterdam. Hij volgt een opleiding tot kleermaker maar wordt zeevaarder. Wanneer Van Speijk achttien jaar is, treedt hij toe tot de marine. Van Speijk dient in Indië waar hij onder meer strijdt tegen de radja van Boni op Zuidwest-Celebes. Hier verwerft hij de bijnaam ‘Schrik der Roovers’.
De Belgische Opstand
In 1830 komen de Zuidelijke Nederlanden in opstand tegen de koning Willem I. Havenstad Antwerpen is het toneel van opstandelingen en oproerkraaiers. Op 27 oktober 1830 wordt het vuur op hen geopend. Van Speijk krijgt het bevel over een kanonneerboot en neemt deel aan dit bombardement. 30 uur lang wordt Antwerpen beschoten.
Naar aanleiding van het bombardement in Antwerpen krijgt een aantal officieren en eenheden, waaronder Van Speijk, een Militaire Willems Orde voor hun moed, beleid en trouw.
‘’Dan maar liever de lucht in!’’
Drie maanden na het bombardement in Antwerpen is België nog altijd in opstand. De kanonneerboot van Van Speijk controleert het handelsverkeer op de Schelde. En dan gaat het mis... In februari 1831 raakt het anker los en drijft de boot af richting de kades. De kanonneerboot komt binnen bereik van woedende opstandelingen. Een confrontatie is onvermijdelijk.
Van Speijk wil voorkomen dat het schip in vijandelijke handen komt en terwijl hij met een sigaar een lont aansteekt spreekt hij de legendarische woorden: ‘’Dan maar liever de lucht in!’’ Hij gooit het lont in de kruitkamer en blaast zo zichzelf, zijn bemanning en het schip op.
Ontploffing van het schip bij Antwerpen
Jan Van Speijk verkrijgt door deze daad een heldenstatus. Koning Willem I besluit onder meer dat er altijd een schip bij de Koninklijke Marine zal varen dat Van Speyk heet.
Resten en Willems Orde
Een dag na de ontploffing worden resten van de kanonneerboot gevonden, ook het stoffelijk overschot van Van Speijk. Dat wordt overgebracht naar Amsterdam waar het een plek krijgt in een praalgraf in de Nieuwe Kerk. Het verhaal gaat dat er op de borst van Jan Van Speijk zijn militaire Willems Orde gespeld zat. Hij had zijn Willems Orde slechts 2,5 maand.
Dit gehavende relikwie behoort nu tot de collectie van het Marinemuseum in Den Helder.
Het is nu aan Martine, Robert en Stephanie om uit te zoeken of de gehavende Willems Orde uit de collectie van het Marinemuseum daadwerkelijk toebehoort aan Jan Van Speijk.
Historisch Bewijs, vrijdag 26 augustus om 22.24 uur op NPO 2.