De verfzakjes van Rembrandt van Rijn
Martine Gosselink, Robert van Langh en Stephanie Archangel doen onderzoek naar een kistje met verfzakjes uit de Collectie Six. De elf zakjes zijn vermoedelijk gebruikt door de 17e-eeuwse Hollandse meester Rembrandt van Rijn. Als dat inderdaad zo is, is het wereldnieuws: er is nog nooit iets van Rembrandts schildermateriaal teruggevonden.
Hoofd Conservation & Science Robert van Langh krijgt de unieke kans om met de verfzakjes naar een deeltjesversneller van DESY in Hamburg te gaan, een zeer innovatief onderzoeksmiddel. Met de intense straling kan heel gedetailleerde informatie over de samenstelling worden verkregen. Kunnen de zakjes aan de hand van deze informatie aan Rembrandt worden gelinkt? Op deze onderzoeksvraag stort het team van het Rijksmuseum zich in de tweede aflevering van het AVROTROS-programma Historisch Bewijs.
Handschriften en een deeltjesversneller
De legende gaat dat Rembrandt van Rijn in de 17e eeuw een kistje met verfzakjes cadeau deed aan Jan Six de Eerste. Het unieke cadeau is al die tijd in het bezit van de familie gebleven en ligt tegenwoordig in de collectie van Jan Six van Hillegom in Amsterdam. Omdat het achtergrondverhaal bekend is, ligt de focus op materiaal-technisch onderzoek. Gaat het hier daadwerkelijk om verfmateriaal van Rembrandt?
Baanbrekend onderzoek
Om dit voor eens en voor altijd vast te stellen, worden de zakjes op verschillende vlakken onderzocht: in de deeltjesversneller in Hamburg worden ze getest op bepaalde stofjes - waaronder het voor Rembrandt unieke plumbonacriet (pigment dat werd gebruikt voor loodwit) - en handschriftenexpert Rudy van Leeuwen analyseert de handgeschreven labeltjes. Is dit een 17e-eeuws handschrift? Het team van het Rijksmuseum doet er alles aan om de onderste steen boven te krijgen in het baanbrekende onderzoek naar de echtheid en afkomst van het verfmateriaal.
“Bevatten de verfzakjes het door Rembrandt geliefde pigment 'loodwit'?”
Collectie Six
In Amsterdam zit in het pand Amstel 218 de Collectie Six: een verzameling kunstwerken, documenten en archiefstukken, sinds 1640 in het bezit van de Amsterdamse familie Six. Jan Six de Eerste was een vriend van Rembrandt van Rijn en tevens fervent kunstverzamelaar. Het bekendste stuk uit de collectie is het portret van Jan Six zelf, gemaakt door Rembrandt in 1654. Daarnaast hangen er schilderijen van Hals, Potter, Boonen en Vaillant. Sinds 2000 is de collectie in handen van Jan Six van Hillegom.
Rembrandt van Rijn: wie was dat ook alweer?
Rembrandt van Rijn is één van de grootste schilders en etsers die ons land heeft voorgebracht. De kunstenaar werd in 1606 geboren in Leiden en maakte in zijn leven zo’n 300 schilderijen, 300 etsen en 2000 tekeningen. Het meest unieke aan zijn werk is de perfecte beheersing van het invallende licht - hij experimenteerde veel met licht en donker en creëerde scherpe contrasten.
In 2019 werd voor het eerst ontdekt dat Rembrandt voor zijn verfpasta een eigen mengsel van pigmenten gebruikte, namelijk loodwit. Dit zorgde voor de door Rembrandt zo geliefde kleuren en structuren, onder andere te zien in zijn grootse schilderij 'De Nachtwacht', dat in het Rijksmuseum in Amsterdam hangt.
Meer ontdekken over Rembrandt en het onderzoeken van verfmateriaal? Kijk dan naar 'Historisch Bewijs Extra - Van microscoop tot isotoop' . In de tweede aflevering van het NPO 2 Extra-programma kijk je mee over de schouders van experts en onderzoekers en ontdek je meer over de innovatieve onderzoekstechnieken die worden gebruikt bij de waarheidsvinding in het programma, in dit geval de XRF-scan die wordt gebruikt bij Operatie Nachtwacht.