Pablo Picasso: genie én player

Picasso wordt gezien als de vader van de moderne kunst. Misschien is hij wel de meest bekende kunstenaar aller tijden, in ieder geval van de twintigste eeuw. Van realistisch werk naar surrealisme tot kubisme: Picasso deed het allemaal. Hij wisselde net zo snel van stijlen als van vrouwen. 

Respect voor vrouwen

Vanaf zijn jeugd staan vrouwen centraal in zijn leven, zoals zijn zusje Conchita die op jonge leeftijd komt te overlijden. Een gebeurtenis die de kunstenaar op meerdere vlakken beïnvloed heeft en die hij zijn hele leven met zich meedraagt. Je zou verwachten dat Picasso veel respect zou hebben voor vrouwen, maar schijn bedriegt, want de meesterschilder heeft ook eens gezegd: 'Er zijn slechts twee soorten vrouwen: godinnen en deurmatten'. De vrouwen die Picasso ooit als godinnen had beschouwd, werden bijna altijd deurmatten. 

Het is niet met zekerheid te zeggen met hoeveel vrouwen Picasso een relatie heeft gehad. Wel heeft een aantal vrouwen een grotere rol gespeeld in zijn leven. Er is volgens sommigen zelfs een verband te trekken tussen de verandering van stijlen en het 'wisselen' van vrouwen. 

Fernande Olivier en Eva Gouel

De eerste vrouw, die ook als muze fungeert voor Picasso, is Fernande Olivier. Dat Olivier getrouwd is, maakte niet zo heel veel uit voor het stel. De echtgenoot speelt nauwelijks een rol in het leven van Olivier. Ironisch genoeg vindt Picasso het maar niks dat zij in het begin van de relatie nog andere vriendjes heeft. Picasso sluit haar wel eens op in zijn atelier of verstopt haar schoenen zodat ze niet weg kan. Als Fernande een Italiaans vriendje krijgt, verbergt ze dat voor Picasso. Ze vraagt haar goede vriendin Eva Gouel of zij Picasso bezig kan houden zodat zij haar gang kan gaan met de Italiaan. Je raadt het al: Gouel en Picasso worden verliefd. 

Op Gouel is Picasso al net zo verliefd. Hij wil zelfs met haar trouwen, maar het mag niet zo zijn. Gouel wordt ziek en zal vrijwel zeker sterven. Picasso vindt het moeilijk om daarmee om te gaan, vertelt Jeroen Krabbé in de serie Krabbé zoekt Picasso.

Olga Khokhlova en Marie-Thérèse Walter

Na Gouels dood gaat Picasso naar Rome en daar ontmoet hij de volgende vrouw van zijn leven. De ballerina Olga Khokhlova. Met Khoklova trouwt Picasso in 1917. Ook zij is op vele schilderijen afgebeeld. Ze krijgen een kind samen, Paulo, maar dan ontmoet Picasso in 1927 iemand anders. Hij wordt stapelverliefd op de 17-jarige Marie-Thérèse. Picasso, destijds 46, begint een affaire met het meisje die jarenlang zou duren. Hij huurt zelfs een appartement voor haar, zodat ze stiekem in zijn geheime atelier kan komen. Olga vermoedt al een tijd dat Picasso haar bedriegt; er zijn al sinds het begin van hun relatie geruchten over bordeelbezoeken van de kunstenaar. Deze affaire is niet alleen vanwege zijn huwelijk gevaarlijk, maar ook vanwege zijn leeftijd; hij zou het land uitgezet kunnen worden als iemand erachter zou komen.

Olga ontdekt het bedrog pas als ze een tentoonstelling bezoekt waarbij er allerlei beeltenissen van een andere vrouw te zien zijn. Picasso heeft op dat moment al acht jaar een minnares. In eerste instantie onderneemt ze geen actie, maar Olga is het zat als ze erachterkomt dat Marie-Thérèse zwanger is. Olga vertrekt en wil scheiden, maar omdat dat zou betekenen dat alle eigendommen en geld verdeeld zouden moeten worden, gebeurt dat niet. Picasso en Olga blijven daarom getrouwd tot Olga's dood in 1955.

Dora Maar en Françoise Gilot

Picasso is nog getrouwd met Olga én heeft een ingewikkelde relatie met Marie-Thérèse als hij in 1935 opnieuw verliefd wordt op Dora Maar. Marie-Thérèse is niet langer de geheime minnares, nu is dat de fotografe Dora. Tijdens de oorlogsjaren houdt de relatie met beide vrouwen stand. Marie-Thérèse en Dora zijn erg verschillend: Dora is een intellectuele vrouw waar hij moeilijke gesprekken mee kon voeren, terwijl Marie-Thérèse simpeler en vrolijker is. Dit komt terug in schilderijen die Picasso in die tijd maakt. De portretten van Marie-Thérèse hebben veel rondere vormen, die van Dora zijn veel hoekiger. Marie-Thérèse kan de situatie beter accepteren, zij heeft natuurlijk ook een betere positie door hun kind, Maya. Maar ze is wel verdrietig over het bedrog van Picasso.

Dan komt de derde vrouw. Picasso is uit eten met Dora als hij kunststudente Françoise ontmoet. Picasso nodigt haar uit in zijn atelier en vanaf dat moment is het (opnieuw) raak. Het is een pittige en eigenzinnige dame; ze kan de wispelturige en gepassioneerde kunstenaar aan. Zij is op dat moment 21 en hij 61 jaar oud. Ook nu is Picasso tot over zijn oren verliefd en de twee lijken perfect voor elkaar. Dora raakt uit beeld en ook de relatie met Marie-Thérèse strandt als Picasso met Françoise in 1946 in een klein huis in Zuid-Frankrijk gaat wonen. Hier krijgt Françoise twee kinderen met de kunstenaar. Het is de gelukkigste tijd van zijn leven, maar hij maakt het (weer) kapot. Hij kan het niet laten om te flikflooien met anderen en Françoise ontdekt dat hij minnares heeft. Ze verlaat hem en neemt de kinderen mee.

Jacqueline Roque

Als Picasso over zijn verdriet om Françoise heen is, ontmoet hij de 46 jaar jongere Jacqueline. Ze noemt hem altijd de monseigneur, de meester, en verzorgt hem tot zijn dood. Zij wordt ook wel Lady Macbeth genoemd omdat ze de kunstenaar zou vervreemden van familie en vrienden. Dat gebeurt na de publicatie van een boek, geschreven door Françoise, over de relatie met Picasso. De kunstenaar kan het niet verkroppen dat iemand anders met zijn levensverhaal aan de haal gaat en is woest. Vervolgens zijn de kinderen die hij kreeg met Françoise niet meer welkom. Ze komen het huis niet meer in, zelfs niet als Picasso overlijdt in 1973. 

                     Alles over het leven van deze meesterschilder zie je in de serie Krabbé zoekt Picasso

Ongelukkige vrouwen

Picasso heeft tijdens zijn leven, al dan niet bewust, veel mensen tegen zich in het harnas gejaagd. Niet zo gek als je leest over zijn omgang met alle vrouwen in zijn leven. Het is aannemelijk dat hij voor alle vrouwen veel liefde voelde, maar deze relaties eindigden altijd in misère. Het lijkt alsof de vrouwen als het ware werden meegesleept door hem en berooid achterbleven. Zijn kleindochter Marina schreef een boek over haar grootvader en zegt: 'hij temde ze, betoverde ze, zoog ze op en kneep ze uit op zijn doek'. 

Toch is enige bewondering voor de vrouwen op zijn plaats. Zo mocht Fernande zich van Picasso niet met andere mannen inlaten, maar deed ze dat toch. Ook liet ze zich naakt schilderen door rivaal Kees van Dongen terwijl Picasso in Nederland was, terwijl Picasso haar nadrukkelijk had gevraagd dat niet te doen. En ook Françoise was geen zwakkeling, zij accepteerde het bedrog van de kunstenaar niet en is eigenlijk de enige vrouw die hém heeft verlaten. In plaats van andersom.

Geen testament

Het turbulente liefdesleven van Picasso heeft op veel mensen impact gehad. Na zijn dood werd duidelijk hoe groot die impact was. Picasso nam in zekere zin iedereen mee zijn graf in door geen testament na te laten. Het fortuin en de vele kunstwerken bleven achter. De familie heeft in de jaren na zijn dood oorlog met elkaar gevoerd over deze erfenis. Picasso zei zelf: 'Als ik dood ga, dan is het zoals een zinkend schip. Ik trek iedereen met me mee.' En hij kreeg gelijk. Zo dronk kleinzoon Pablito, de zoon van Paulo, nog voor de dood van Picasso een liter bleekmiddel nadat de kunstenaar had gezegd dat Pablito geen cent zou krijgen. In de jaren na de dood van Picasso plegen ook Marie-Thérèse én Jacqueline zelfmoord. 

Picasso was een geniale kunstenaar, die door alle relaties met de vrouwen geinspireerd werd. Hij creeërde meesterwerken dankzij zijn ervaringen in de liefde. Maar deze genialiteit ging ten koste van de levens van vele vrouwen en ook (klein)kinderen. Tijdens het maken van de reeks Krabbé zoekt Picasso verwoordde Jeroen Krabbé het als volgt: 'Alles en iedereen is opgeofferd aan de kunst'.