Hoe beeldhouwster Edmonia Lewis aanzet gaf voor meer diversiteit in de kunst
In de Verenigde Staten van de 19e eeuw hadden vrouwen aanzienlijk minder rechten dan mannen. En als je dan ook nog een zwarte vrouw was met Native American roots, was de kans groot dat je dagelijks gekleineerd, gediscrimineerd of nog erger werd. Toch was er in die tijd een zwarte vrouw die als beeldhouwster internationale bekendheid verwierf: Edmonia Lewis.
Lewis werd geboren in 1844 in de staat New York. Haar vader was Haïtiaans en had Afrikaanse wortels, haar moeder was Afro-Amerikaanse en had ook wortels in een indianenstam. De zwarte bevolking heeft op dat moment in de noordelijke staten iets meer rechten dan in de zuidelijke staten. Dankzij haar halfbroer Samuel wordt Lewis samen met een aantal anderen in 1859 als een van de eerste eerste zwarte studenten toegelaten op het Oberlin College.
Vrouwen in de kunst
Probeer eens tien succesvolle vrouwelijke kunstenaars van voor de 21e eeuw uit je hoofd op te noemen. Moeilijk hé? Niet omdat vrouwen geen goede kunstenaars zijn, maar omdat ze tot niet zo heel lang geleden nauwelijks serieus werden genomen in de kunstwereld. Toch waren ze er wel, die vrouwelijke meesters. In deze serie wordt elke week een vrouw uitgelicht die haar ‘mannetje’ stond in dit door mannen gedomineerde bolwerk.
'Studeren' voor vrouwen
Dat klinkt alsof Oberlin een progressieve school is, maar Lewis en haar medestudenten worden op de campus gediscrimineerd en vooral de vrouwen mogen niet of nauwelijk spreken tijdens colleges en worden niet serieus genomen. Ook wordt in literatuur het motief van Oberlin om zwarte studenten aan te nemen in twijfel getrokken. De zwarte vrouwelijke studenten zaten in een speciaal programma voor vrouwen. Dat programma hield eigenlijk alleen maar in dat ze klaargestoomd werden voor een leven als lerares en huisvrouw.
Buste van Dr. Dio Lewis (1868)
Hiawatha (1868)
Oude pijlmaker (1872)
Hagar (1875)
Van school gestuurd
Ondanks het racisme waar Lewis mee te maken krijgt, valt ze op door haar talenten als beeldhouwster. Maar ze zal haar opleiding nooit afmaken. Ze serveert twee huisgenotes wijn met kruiden voordat ze een middag gaan sleeën. De twee meisjes worden vervolgens ernstig ziek en al gauw blijkt dat er een giftige stof in de wijn zat. Het is niet duidelijk of Lewis de vrouwen écht vergiftigd heeft en in recente research staat dat de beeldhouwster door haar huisgenoten gepest zou zijn. Lewis wordt in eerste instantie niet vervolgd omdat de huisgenoten beter worden. De stad was echter niet zo ruimdenkend als het Oberlin College; tijdens een avondwandeling wordt Lewis van de weg gesleurd en in elkaar geslagen. Haar aanvallers laten haar voor dood achter en ze wordt pas uren later gevonden.
Vervolgens begint er alsnog een strafproces tegen Lewis. Ze wordt verdedigd door de enige zwarte advocaat in de staat Ohio en uiteindelijk wordt ze bij gebrek aan bewijs vrijgesproken. Maar de smet op haar reputatie blijft haar achtervolgen. Ze blijft studeren, maar wordt op een gegeven moment beschuldigd van het stelen van lesmateriaal. Lewis mag vervolgens niet afstuderen en verlaat Oberlin zonder diploma.
Abolinionisten
Lewis vestigt zich in Boston en heeft veel contacten binnen de kunstwereld. Ze maakt naam als beeldhouwster en wordt regelmatig geïnterviewd. De interviewers zijn vaak zogeheten abolitionisten: mensen die streven naar het afschaffen van slavernij. Lewis weet dat ze vooral om haar huidskleur wordt gevraagd en in mindere mate om haar kunst, maar het levert haar wel naamsbekendheid op. Veel van de sculpturen die Lewis in die tijd maakt zijn beeltenissen van die abolitionisten. Met het geld dat ze in Boston verdient vertrekt ze in 1866 naar Rome.
Rome
In Rome bloeit ze op en is het racisme minder dan in de Verenigde Staten. Waar ze in Amerika afhankelijk was van de aboloitionisten, kan ze hier haar eigen ding doen en zich ontwikkelen. Geïnspireerd door haar omgeving houdt ze steeds vaker een klassieke stijl aan, maar haar personages veranderen. Lewis begint haar achtergrond te gebruiken in haar kunst en combineert dit met die klassieke historische kunst. De beelden omvatten zwarte mannen en vrouwen en indianen die geen moderne kleding dragen, maar mantels zoals ze 'vroeger' gedragen werden. De beelden die Lewis maakt zijn te zien in meerdere grote exposities, zowel in Europa als de Verenigde Staten en ze is een internationale bekendheid.
De neoclassistische stijl wordt echter aan het einde van de 19e eeuw steeds minder populair en het is niet bekend wat Lewis de jaren voor haar dood in 1907 heeft gedaan. Ze zou de laatste jaren in Londen hebben gewoond en daar ook zijn begraven.
Kunst voor witte mensen
Het talent van Lewis heeft haar geen windeieren gelegd. Als zwarte Amerikaanse vrouw in die tijd heeft ze een ongekend succes gehad. Toch is het jammer dat ze -toen ze nog leefde- vooral bekend was om haar beelden van witte mensen. De kunstwereld stond in die tijd -en nu misschien nog steeds- sowieso bekend als een wit bolwerk, maar feit is dat Lewis pas toen ze in Rome was zich vrij genoeg voelde om de beelden te maken die ze wílde maken. Desalniettemin heeft ze als zwarte vrouw laten zien dat vrouwen ook kunnen beeldhouwen, iets waar haar mannelijke collega's destijds nog ernstige twijfels over hadden.