Zilver van de Zilvervloot van Piet Hein
Is de schaal die in het Rijksmuseum staat echt vervaardigd uit zilver afkomstig van de door Piet Hein veroverde zilvervloot? Tijdens het historisch- en materiaaltechnisch onderzoek naar de herkomst van de schaal doen Robert, Martine en Stephanie een baanbrekende ontdekking. Van zilvermerken en meestertekens tot ertsdelving in de eeuwenoude mijnen van Mexico: kan het team van Historisch Bewijs de waarheid over de schaal voor eens en voor altijd achterhalen?
In het onderzoek naar het zilver komen het historisch onderzoek en het materiaaltechnisch onderzoek perfect samen. Stephanie Archangel duikt in de catalogussen van het Rijkmuseum en ontdekt samen met zilverexpert Dirk Jan dat de schaal een bijpassend item heeft: een zilveren kan.
Deze bewuste schenkkan wordt samen met ander servies teruggevonden in de inventarisatielijsten van de Zilvervloot, maar de schaal zelf niet. Hoe kan dit? En waar zijn dan die andere items van het servies?
Eeuwenoude zilvermijn in Mexico
Op basis van een theorie over het omsmelten van servies, worden er interessante cijfers gevonden. Om deze weegtheorie te bevestigen of ontkrachten, moet er uitgevonden worden uit wat voor een soort zilver de kan en schaal zijn gemaakt: Midden-Amerikaans lood of Europees lood? Of, een combinatie van deze twee?
Om hier antwoord op te krijgen, gaat Robert naar Mexico, waar hij samen met een gids naar een eeuwenoude zilvermijn trekt. Het erts uit deze mijn kan via isotopenonderzoek worden vergeleken met het zilver in de schaal. Wat zegt dit over de herkomst van het servies?
“Is het zilver vervaardigd van erts uit Zuid-Amerika of Europa?”
Zilver in het Rijksmuseum
De schaal, waarvan wordt vermoed dat hij is gemaakt van zilver afkomstig van de zilvervloot, ligt in de vaste collectie van het Rijksmuseum. De collectie ‘kostbare materialen’ bestaat uit ruim 3000 items, verdeeld in zeven subcategorieën: groot zilver, bestekken, plaquettes, miniaturen, emails op koper en goud, gemonteerde voorwerpen en gouden dozen.
De verzameling ‘groot zilver’ is het grootste, met ruim 1000 voorwerpen. Om al het zilver te catagoriseren, heeft het Rijksmuseum een eigen herkenningstechniek ontwikkeld: een computersysteem met herkenningssoftware, dat meesterwerken op zilver kan herkennen en toewijzen aan een bepaalde maker en periode. Deze techniek wordt verder bekeken in de aflevering 'Historisch Bewijs Extra: Van microscoop tot isotoop'.
Piet Hein: wie was dat ook alweer?
Pieter Pietersen Heyn, beter bekend als Piet Hein, was commandant bij de West-Indische Compagnie en luitenant-admiraal bij de Nederlandse marine. In 1628 vertrok hij als kapitein-generaal en admiraal met een tocht van de WIC naar Amerika. Hein kreeg 31 schepen en 4000 man mee, met als doel de Spaanse schatvloot te onderscheppen. Op 8 september lukte dit en vielen bij de Slag in de Baai van Matanzas 15 schepen van de Spaanse vloot in handen van Hein.
De buit van deze slag was gigantisch: de mannen kregen ruim 11,5 miljoen gulden aan kostbaarheden en zilverwerk in bezit. De verovering leverde Hein enorm veel bekendheid op, al hield hij er zelf niet heel veel aan over - hij kreeg 6000 gulden als dank. Met de opbrengst werd de strijd van Nederland tegen de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog bekostigd.
Meer ontdekken over zilver en meestertekens? Kijk dan naar 'Historisch Bewijs Extra - Van microscoop tot isotoop'. In deze aflevering kijk je mee over de schouders van experts en onderzoekers en ontdek je meer over de innovatieve onderzoekstechnieken die worden gebruikt bij de waarheidsvinding in het programma, in dit geval een door het Rijkmuseum ontwikkelde database met zilvermerkherkenning.