Het laatste meesterwerk van Leonardo da Vinci

Op het werk -in het Nederlands: de Verlosser van de Wereld- is Christus te zien die zijn zegening geeft. Hij kruist zijn vingers en daarmee zegent hij de wereld: dat is de glazen bol die hij in zijn andere hand heeft. Volgens het bijbelverhaal stierf Christus voor de zonden van de mens en hier wordt hij afgebeeld als de verlosser. Christus is ook te herkennen aan de kleuren van zijn gewaad; hij wordt vaak afgebeeld in blauw en rood. 

Een echte Da Vinci?

Er is lang getwijfeld of Salvator Mundi wel een échte Da Vinci was. Volgens sommige experts komt het werk van een van zijn leerlingen en heeft Da Vinci bij het schilderen 'geholpen'. Slechts 20 procent van het werk zou van de meester zijn. Maar er zijn een aantal details die onmiskenbaar aantonen dat het schilderij wel degelijk van Da Vinci is. Er is voor het gezicht en de handen gebruik gemaakt van sfumato: een techniek waarbij met transparante verflagen en het uitvegen met de handpalm omtrekken wazig gemaakt worden. Hierdoor stond het onderwerp niet gefixeerd op het doek maar werd het levendiger. De persoon op Salvator Mundi, maar bijvoorbeeld ook de Mona Lisa, lijken daardoor bijna te bewegen. Een techniek die door Leonardo Da Vinci gebruikt werd. 

                                       Bekijk de tweedelige serie over de geheimen van de Mona Lisa

Ook de krullen van Christus op de Leonardo-manier geschilderd en de pigmenten die zijn gebruikt zijn kenmerkend voor zijn schilderwerk. Hetzelfde geldt voor Christus' handen. Da Vinci stond erom bekend dat hij ledematen van overledenen amputeerde en uitvoerig bestudeerde. Op die manier kon hij ze levensecht schilderen. Op de zegenende hand van Christus ligt de focus van het schilderij, ook dit deed Da Vinci vaker. 

Glazen bol

De glazen bol in het hand van Christus is heel gedetailleerd geschilderd, tot de zuurstofbelletjes aan toe. Maar de weerspiegeling klopt niet; de hand en het stukje gewaad hadden ondersteboven geschilderd moeten worden. Volgens sommigen wijst dit er op dat Salvatore Mundi niet van Da Vinci is. De man was naast kunstenaar ook wetenschapper en stond bekend om zijn langdurige bestuderingen. Volgens anderen is dit daarom juíst het werk van de kunstenaar, omdat dit symbool stond voor de 'heiligheid' van Christus. Of Da Vinci dacht misschien dat het te veel zou afleiden als de achtergrond van de bol op een natuurlijke wijze vervormd was.

Welles/nietes

Nog steeds is niet eenduidig te bewijzen dat het werk wel of niet van Leonardo is. Zo komt de compositie niet overeen met ander werk van de meester en er zou nergens bewijs zijn dat Leonardo zich ooit met het thema Salvator Mundi bezig heeft gehouden. Er valt ook niet veel te achterhalen omdat het doek ernstig beschadigd was. Door de restauratie zijn een aantal belangrijke details verloren gegaan. Bekende experts zoals hoogleraar Michael Kwakkelstein zijn ervan overtuigd dat het schilderij vooral door de leerlingen van Da Vinci is gemaakt en dat de meester zelf geen of bijna geen aandeel in het werk heeft gehad. 

Da Vinci veilen vanwege dure scheiding

Ondanks de twijfel die bestaat over de maker van Salvator Mundi is het schilderij wel voor een recordbedrag geveild. Het schilderij dook in 1958 pas op en toen werd het verkocht voor 45 pond omdat niet duidelijk was dat het om een Da Vinci zou gaan. De eigenaar die het werk in 2005 voor 8000 euro kocht liet het werk restaureren, waarna het werk -toen bekend als 'authentieke Da Vinci- ineens voor vele miljoenen euro's werd verkocht. Daarna kwam het in handen van een Russische oligarch die het uiteindelijk naar veilinghuis Christie's bracht om zijn dure scheiding te bekostigen. Hij moest zijn ex-vrouw 2,5 miljard alimentatie betalen.