Man en Kunst: vader en zoon Willem van de Velde

Kijk de 'Man en Kunst'-uitzending over vader en zoon Willem van de Velde donderdag 23 april om 22.22 uur op NPO 2! Daarna is de uitzending hier te bekijken. 'Man en Kunst' is in het kader van de Nationale Museumweek dagelijks te zien van 20 tot en met 25 april, behalve op dinsdag 21 april. 

Schilderen klinkt als een relatief veilig beroep, maar voor vader en zoon Willem van de Velde was het tegenovergestelde waar. Deze 17^e-eeuwse schilders gingen met gevaar voor eigen leven mee met de Nederlandse oorlogsvloot om het wel en wee op zee vast te leggen. Fotografie bestond immers nog niet. Op een klein bootje schetste ze vliegensvlug het maritieme kanonnengeweld van de Engels-Nederlandse oorlogen. Terug aan wal werkten ze de schetsen uit tot olieverfschilderijen en penschilderingen, die zeer geliefd waren in die tijd. Menigeen wilde zo’n ‘real-life’ tafereel van de Van de Veldes aan de muur hebben hangen. 

Leven en werk

Willem van de Velde De Oude (1611) deed ervaring op met het scheepsberoep, doordat zijn vader op de binnenvaart werkte. Hij wilde het echter een beetje avontuurlijker hebben dan kalme rivieren. Hij koos voor het ruime sop en werkte in de eerste jaren van zijn volwassen leven als zeeman. Hoe hij met kunst in aanraking kwam is minder duidelijk. Wellicht kwam de inspiratie van zijn buurman, schilder en graveur Cornelis Liefrinck. 

In de jaren dertig van de 17^e eeuw zette Van de Velde de Oude in Amsterdam een werkplaats op voor maritieme kunst. Dit soort kunst was populair in die tijd, maar Van de Velde wilde niet klakkeloos dezelfde losse schilderstijl van zijn collega's overnemen. Zoals het een goed ondernemer betaamd, wilde hij zich juist onderscheiden van de rest en stapte over op uiterst gedetailleerde penschilderingen. Zoon Willem van de Velde de Jonge zou zich juist weer afzetten tegen de stijl van zijn vader en richtte zich op olieverfschilderijen. Overigens genoot Van de velde de Jonge, in tegenstelling tot De Oude, een officiële opleiding. Hij ging in de leer bij Simon de Vlieger, één van de beste maritieme schilders van die tijd. Door de grote gedrevenheid van zowel vader als zoon was atelier Van de Velde zeventig jaar lang in bedrijf.

Wandtapijten

Toen in 1672 de Nederlandse markt instortte, sprongen de Van de Veldes van het zinkende schip en vestigden zich in Engeland om te werken voor koning Charles II. Heulen met de vijand was natuurlijk niet heel netjes van ze, maar het bedrijf ging voor alles. Aan het hof van Charles kreeg Willem van de Velde De Oude de opdracht om grote wandtapijten te ontwerpen. Twee van deze wandtapijten zijn onlangs aangekocht door het Scheepvaartmuseum. 

Op deze wandtapijten is de Slag bij Solebay op 7 juni 1672 te zien. Het zeegevecht was de eerste strijd die geleverd werd in de Derde Engels-Nederlandse oorlog (1672-1674). Ze zijn een belangrijke aanvulling op de schilderijen en penschilderingen. De monumentale wandkleden laten goed zien hoe deskundig, veelzijdig, getalenteerd en ambitieus De Oude was. Hoewel er in totaal twaalf wandtapijten zijn gemaakt, zijn de twee werken zeer zeldzaam. Het zijn de laatste twee exemplaren die ooit nog op de markt zullen verschijnen.

Hieronder is te zien hoe Vera Carasso, directeur museale zaken van het Scheepvaartmuseum, de twee wandtapijten uit Engeland naar Nederland haalt. 

Tentoonstelling

Gaat je bloed sneller koken van zeeslagen en oorlogsvloten? In oktober 2021 is er in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam een grote tentoonstelling over vader en zoon Willem van de Velde. Maar liefst 40 schilderijen en penschilderingen en 35 tekeningen van de maritieme schilders vullen de noordvleugel van het museum. Uiteraard zijn ook de twee net aangekochte wandtapijten te zien.