Man en Kunst: Niki de Saint Phalle - Tir (Shooting Altar)

Kijk de 'Man en Kunst'-uitzending over Niki de Saint Phalle en Tir (Shooting Altar) maandag 20 april om 22.22 uur op NPO 2! 'Man en Kunst' is in het kader van de Nationale Museumweek dagelijks te zien van 20 tot en met 25 april, behalve op dinsdag 21 april. 

Bloederige kunst

Zet je het vroege en het latere werk van kunstenares Niki de Saint Phalle (1930-2002) naast elkaar, dan kun je bijna niet geloven dat het door dezelfde vrouw is bedacht en gemaakt. Haar vroege werk is grimmig, bloederig en gewelddadig, terwijl haar latere werk juist vrolijk, kleurrijk en hoopgevend is. Het verschil kan niet groter zijn. Toch komt al het werk van De Saint Phalle voort uit een en hetzelfde verlangen: zichzelf bevrijden van haar traumatische jeugd. Als kind ontbeerde ze elke vorm van liefde van haar ouders en vanaf haar elfde werd ze zelfs door haar vader misbruikt. Op haar negentiende trouwt ze onder dwang van haar ouders, voor iets anders dan het huwelijk en kinderen krijgen was een vrouw in hun ogen immers niet bedoeld. Maar het gezinsleven ligt haar totaal niet. Al snel verlaat ze man en kind om kunst te gaan maken. De eerste stap naar bevrijding is gezet. 

Alle pijn uit haar liefdeloze kinderjaren stopt De Saint Phalle in haar kunst. Zo maakt ze kunstwerken door zakjes verf met een geweer kapot te schieten. Dit gewelddadige proces symboliseerde haar verhouding met de in haar ogen verrotte maatschappij, die ze ook het liefst overhoop zou knallen. Jarenlang hield ze deze agressieve manier van werken vol. Maar haar vrijheid vond ze er niet mee. Daarom besloot ze het over een totaal andere boeg te gooien. En zo begon er een nieuw tijdperk voor Niki de Saint Phalle. Het tijdperk van de dansende dames. 

Dansende Nana’s

Nana’s heten de voluptueuze dames die dansend door het leven gaan, vernoemd naar haar oma, die er wel voor haar was als kind. De kleurrijke sculpturen stralen kracht en vrouwelijkheid uit. Ze zijn trots, genieten van het leven en doen waar ze zin in hebben. Iets waar De Saint Phalle zo ontzettend naar verlangde. Dankzij de uitbundige beelden kon ze eindelijk de trauma’s uit haar jeugd verwerken. Maar haar werk was niet alleen therapeutisch. De vrouwelijke Nana’s vielen op tussen de voornamelijk ‘mannelijke’ kunst van de jaren zestig. Dat vrouwen, in alle soorten en maten, zo op een voetstuk werden gezet in de kunst, was nog niet eerder gezien. De Saint Phalle veroverde definitief haar plek in de door mannen gedomineerde kunstwereld. 

Droomtuin

Het veilige thuis dat De Saint Phalle nooit gekend had, creëerde ze uiteindelijk zelf. Twintig jaar lang bouwde ze samen met kunstenaar en partner Jean Tinguely aan haar droomproject ‘Giardino dei Tarocchi’; een gigantische beeldentuin, gevuld met haar eigen creaties. Elke sculptuur is gebaseerd op een figuur uit het tarotspel, vandaar de naam ‘Tuin van de tarot’. De bouw kostte miljoenen, die ze bij elkaar sprokkelde met de verkoop van Nana-merchandise en een eigen parfumlijn. Alles om haar droom uit te laten komen. Wonend in haar eigen fantasiewereld en in één van haar eigen kunstwerken (ze woonde letterlijk in een sculptuur), kon ze eindelijk loskomen van haar trauma’s. Het prachtige park in Italië is in de zomermaanden open voor publiek.