Klassiek als medicijn: De werking van muziek op ons brein

Uit talloze wetenschappelijke onderzoeken is gebleken dat het luisteren naar muziek een aantoonbaar positief effect op het menselijk brein heeft. En nóg gelukkiger worden onze hersenen ervan als we niet alleen muziek luisteren, maar het ook zelf máken. Bij het bespelen van een instrument komen zowel het geluksstofje dopamine, als oxytocine vrij, een stofje dat zorgt voor een gevoel van verbondenheid. Twee factoren die sterk bijdragen aan een goed humeur.

Dit artikel komt uit het magazine 'AVROTROS Klassiek presenteert Anton Spronk', behorende bij de debuut-cd van cellist Anton Spronk. Anton nam zijn debuut-cd op binnen het talenttraject AVROTROS Klassiek presenteert!, waarin jong klassiek talent de kans krijgt zijn eerste album op te nemen. Benieuwd naar de cd en het magazine? Word lid van AVROTROS Klassiek en krijg ze thuisgestuurd!

Word lid en ontvang magazine + cd

Alles doet mee

Prof. dr. Erik Scherder, neuroloog en gespecialiseerd in de werking van muziek op het brein, vertelt alles over de kracht van muziek in zijn boek ‘Singing in the brain’. Hierin legt hij uit dat zonder dat je het doorhebt, muziek inwerkt op de diepste structuren van het brein. Je krijgt vanaf drie kanten prikkels binnen: motorisch, visueel en auditief. Alle uithoeken van de hersenen doen mee: van de aansturing van ritme, tot het verwerken van gehoor, klank, gevoel en emotie. Kortom: muziek zet je brein aan het werk en houdt het fit en gezond.

Kalm met klassiek

En er is nog een belangrijk effect van muziek. Een effect dat zeker in tijden van drukte, stress en negativiteit van groot belang is: het werkt ontspannend. In de AVROTROS en NPO Radio 4-podcast Kalm met Klassiek krijg je als luisteraar iedere werkdag een rustig klassiek werk voorgeschoteld, bedoeld om in de drukte van alledag even een paar minuten te ontspannen. Wat doen die paar minuten rustige muziek met je hersenen en je lichaam? 

Volgens Scherder kan muziek zorgen voor verlaging van de bloeddruk en vermindering van stress. Dit komt niet alleen naar voren in zijn boek, maar blijkt ook uit de colleges die hij voor de Universiteit van Nederland gaf. Als je naar muziek met een laag en rustig tempo luistert, gaat je hartslag omlaag, en daarmee ook je spierspanning. De snelheid van de muziek heeft rechtstreekse invloed op de snelheid van je ademhaling. Daar doet de rest van je lichaam aan mee. Zelfs ongeboren baby’s hebben er baat bij: als de moeder tijdens de zwangerschap zingt, een instrument bespeelt, of naar muziek luistert, voelt de baby het ritme en kan dat stressverlagend werken.

Verwerken van emoties

Welke muziek je het best tot rust brengt of gelukkiger maakt, is heel persoonlijk. Iedereen heeft eigen associaties en interpretaties bij bepaalde werken. Volgens Scherder heeft dit onder meer te maken met herinneringen. Als een herinnering bij een bepaalde gebeurtenis positief is, kan de muziek die daarbij hoort, een flinke dosis gelukshormonen oproepen. Maar ook als je verdrietig bent, is muziek heilzaam. Zoals in ‘Singing in the brain’ beschreven staat: “[...] luisteren naar droevige muziek stelt je in staat je eigen verdriet beter te verwerken.” Muziek is een veilige manier om je gevoelens te verkennen, zowel positief als negatief.

Pijnstiller

Kan muziek je ook beter maken? In het Universitair Medisch Centrum Groningen wordt al jaren onderzoek gedaan naar pijnbeleving bij patiënten op de chirurgieafdeling (De Kennis van Nu, NTR). Wat blijkt? Als patiënten muziek horen tijdens een operatie of tijdens de periode van herstel, gaan hun pijn- en stressniveaus omlaag. Muziek zorgt ervoor dat ze minder pijn voelen. De onderzoekers zien muziek als onderdeel van het oermechanisme van de mens. Het kan de productie van stresshormonen afremmen, ons makkelijker in slaap laten vallen, ons immuunsysteem gaat er beter van functioneren. Ook bij oudere mensen kan het een rem zetten op de motor achter negatieve prikkels en gevoelens van angst.

Seks, drugs & klassieke muziek

Als muziek een medicijn is, kan het dan ook verslavend werken? Scherder bevestigt dit. Het beloningssysteem in ons brein reageert op dingen die we prettig vinden. Tijdens seks komt dopamine vrij, daar genieten we van. Net als bij lekker eten, en dus ook bij mooie muziek. Het geeft je een kick. Muziek die we extra mooi vinden, of waar we emotioneel van worden, dringt zelfs door tot ons autonome bewegingsstelsel. Een rilling over je rug, kippenvel: het wordt aangestuurd vanuit het centrale zenuwstelsel, waar emotie en motoriek dicht bij elkaar liggen. Precies ook de reden dat je niet stil kunt zitten bij een lekker ritmisch nummer, of dat je spieren zich ontspannen bij een fijn, rustig werk.

De podcast Kalm met Klassiek is elke werkdag te beluisteren via alle podcastplatforms.

Tekst: Rebecca van der Weijde

Word lid van AVROTROS Klassiek