5 x baanbrekende vrouwelijke kunstenaars die je moet kennen
Nog steeds bestaan er in de kunstwereld grote verschillen in kansen. Deze vrouwen uit de kunstgeschiedenis weten daar alles van. Ze liepen tegen ongelijkheid en beperkingen aan, zochten de grenzen op of braken door bestaande barrières heen.
1. Sofonisba Anguissola
De Italiaanse renaissanceschilder Sofonisba Anguissola (circa 1532–1625) is een van de meest getalenteerde portretkunstenaars van de Italiaanse zestiende eeuw. Ze was de eerste vrouwelijke kunstenaar die grote bekendheid vergaarde en haar eigen leerlingen onderwees.
Tijdens haar opleiding en in haar vroege carrière kreeg ze als jonge vrouwelijke kunstenaar meerdere beperkingen opgelegd. Toch vond Anguissola haar eigen weg. Ze werd beroemd om haar vernieuwende portretten, een genre waar ze in uitblinkt, omdat andere opties voor haar niet voor het oprapen liggen.
Sofonisba Anguissola, Zelfportret, 1558. Collectie Prinses Colonna, Rome.
2. Artemisia Gentileschi
De schilderijen van de Italiaanse kunstenaar Artemesia Gentileschi (1593 – ca. 1656) hebben een grote dramatische lading. Ze verbeeldde veel Bijbelse taferelen en mythologische heldinnen in de stijl van Caravaggio, waarvan de vrouwenfiguren vaak zelfportretten van Gentileschi bleken te zijn.
Een van haar bekendste meesterwerken, 'Judith onthoofdt Holofernes', schilderde ze nadat ze succesvol een rechtszaak tegen haar verkrachter won. Ze zette haar verschrikkelijke ervaringen om in scènes van sterke maar kwetsbare vrouwen.
Gentileschi was de eerste vrouw die een plaats kreeg in de Accademia delle Arti del Disegno (Academie van de schilderkunsten). Hierdoor kon ze alleen reizen, schilderbenodigdheden kopen zonder toestemming van een man en haar eigen contracten tekenen.
Artemisia Gentileschi - Judith onthoofdt Holofernes (1614-1620), Uffizi, Florence
3. Paula Modersohn-Becker
Kunstenaar Paula Modersohn-Becker (1876-1907) wordt wel genoemd als de eerste vrouw die naakte zelfportretten schilderde. Ook maakte ze haar eigen versies op Maria met kind, die voor die tijd controversieel waren. De vrouwen en moeders die ze schilderde weken af van het gebruikelijke beeld dat mannen tot die tijd vaak van vrouwen neerzetten.
Hoewel de kunstwereld nog steeds werd gedomineerd door mannen en haar man niet zo was gecharmeerd van haar vooruitstrevende kunst, ontwikkelde Modersohn-Becker zich tot de meest vooruitstrevende Duitse kunstenaar van haar tijd.
Paula Modersohn-Becker - Zelfportret (1906) Sammlung Ludwig Roselius Bremen
4. Augusta Savage
Augusta Savage (1892-1962) was een Afro-Amerikaanse beeldhouwer die is verbonden aan de Harlem Renaissance en streed voor de rechten van Afro-Amerikanen in de kunstwereld. Savage had voldoende kwalificaties om deel te nemen aan een zomerprogramma gesponsord door de Franse staat, maar werd in 1923 afgewezen omdat ze zwart was!
Later in haar carrière wint ze met sculpturen diverse prijzen bij Franse exposities. Savage richtte een eigen kunststudio op die uitgroeide tot het Harlem Community Art Center en was docent. Ook is ze de eerste Afro-Amerikaanse kunstenaar die werd toegelaten tot de National Association of Women Painters and Sculptors.
Augusta Savage met een van haar beelden voor het Federal Art Project (circa 1938).Archives of American Art
5. Judy Chicago
Een van de belangrijkste kunstwerken van de Amerikaanse kunstenaar Judith Chicago (1939) is 'The Dinner Party'. Daarmee bracht ze in de jaren zeventig een ode aan belangrijke vrouwen in geschiedenis. Het iconische installatiekunstwerk bestaat uit een lange gedekte tafel met plek voor 39 vrouwen waaronder kunstenaars Georgia O'Keeffe en Artemisia Gentileschi.
Wist je dat de Nederlandse kunstenaar Patricia Kaersenhout als tegengeluid een eigen versie van dit werk maakte? Want waarom worden er alleen maar witte vrouwen uitgenodigd op het feestje van Judy Chicago? Kaersenhout maakte ‘Guess Who's Coming to Dinner Too?’ met alleen vrouwen van kleur.
Nu te Zien! in Rijksmuseum Twenthe bij Sofonisba Anguissola
Sofonisba Anguissola werd een belangrijk rolmodel voor de volgende generaties vrouwelijke kunstenaars, maar raakte samen met hen gedurende de eeuwen die volgden in de vergetelheid.
In het tv-programma Nu te Zien! bezoekt museumdirecteur Margriet Schavemaker de tentoonstelling ‘Sofonisba Anguissola. Portrettist van de Renaissance’ in Rijksmuseum Twenthe. Waarmee Anguissola haar rechtmatige plaats in de kunstgeschiedenis terug wordt geven.
Nu te Zien! zie je op dinsdag 2 mei 2023 om 21.10 uur bij AVROTROS op NPO 2.
Kijk Nu te Zien! (terug) op NPO Start
[Credits header: Sofonisba Anguissola, Zelfportret achter de schildersezel, ca. 1556-7, Muzeum - Zamek w Łańcucie, Łańcut]