Heimelijke erotische kunst door de eeuwen heen in Tussen Kunst en Kitsch Extra

Regelmatig komt er naakt langs in Tussen Kunst en Kitsch. Zo ook in de uitzending van het Spoorwegmuseum. Joseph Estié krijgt dit 18e eeuws doosje met erotische afbeelding aan tafel. Een aquarel geschilderd op ivoor. Het werd niet openlijk getoond en was typisch voor de ‘mancave’ van toen. De waarde is 800 euro.

Het afbeelden van naakten in de kunst is iets dat al eeuwen gebeurt en waar in verschillende periodes anders naar werd gekeken. De openlijke erotische voorstellingen komen eigenlijk niet vaak voor in Nederland, dat is bijna altijd Aziatische kunst. In de schilderkunst staat het er bol van maar is omfloerst weergegeven. Het is één en al symboliek: 

Ogenschijnlijk is er niets aan de hand in deze voorstelling van Jan steen; maar dit is duidelijk een bordeelbezoek. De rode kousen zijn echt iets voor een prostituee, het pijpje op de grond (een pijpje uitkloppen stond ook voor bordeelbezoek). De schoenen; iemand in de schoen treden (vriendin afpakken) De pispot in combinatie met de kousen. Piskousen was een scheldwoord voor onzedige dames.

Maar er zijn ook schilderijen waar je duidelijker moet kijken: Een tafereel met een vissertje dat thuiskomt met een mooie snoek. Maar hij houdt een groot exemplaar vast en laat zien hoe groot die vis is. In de 17e eeuw werden grapjes uitgehaald onder mannen en vrouwen met jonge minnaars. Mevrouw heeft wel erg veel interesse in die grote snoek. Vissen stond in de 17e eeuw gelijk aan copuleren. De vis is hier dus een fallussymbool wat iedereen in die tijd herkende. Typisch 17e eeuws om schunnige verhalen te vertellen op een erg aardige, symbolische manier.

In Nederland is erotiek altijd omfloerst geweest en zeker aan het hof. Hoe anders was dit in Rusland; van Catharine de Grote is bekend dat zij er geen genoeg van kon krijgen en een man inruilde als hij niet aan haar verwachtingen voldeed. Ook in antieke juwelen werden in Rusland erotische afbeeldingen verstopt. Als het klepje van de ring werd geopend, werd de erotische voorstelling zichtbaar. 

Zo'n ring is je reinste pornografie en dat hoort niet thuis in het Calvinistische Nederland. Toch bestond het wel degelijk, zelfs in de kerk. Aan de hand van het gebruik van de waaier; door deze in een bepaalde positie te houden kon discreet signalen worden doorgegeven. En de mannen wisten precies waar ze aan toe waren...  

Erotiek zo oud als de weg naar Rome

In de Romeinse oudheid deden ze echt niet moeilijk over erotische voorstellingen. Vooral in de 1e eeuw was in Pompeï erotiek ‘hot’. Tijdens opgravingen in Herculaneum en Pompeï zijn fresco’s gevonden met de meest ongelooflijke voortellingen. Er was toen niets nieuws onder de zon. 

Tussen Kunst en Kitsch Extra zie je woensdag na Tussen Kunst en Kitsch om 21.30 uur op NPO 2 Extra. NPO 2 Extra vind je bij Ziggo op kanaal 222, bij KPN, Telfort en XS4ALL op kanaal 88 en bij T-Mobile op kanaal 381.