Speciaal woord verraadt Russische soldaten - My Generation @ War

Ontstaan

De drie Oost-Slavische talen – Russisch, Oekraïens en Wit-Russisch – ontstonden 800 jaar geleden na het uiteenvallen van het Oud-Russisch. 

De Oekraïense taal had zwaar te lijden onder de Russische overheersing. De meeste Russische nationalisten weigerden zelfs het Oekraïens als zelfstandige taal te erkennen. Zij noemden het denigrerend een Russisch dialect – ‘Klein-Russisch’.

In de 20e eeuw ging het Russisch een steeds grotere rol spelen in de Oekraïense Sovjetrepubliek, ook omdat de Sovjet-Unie het Russisch tot de officiële onderwijstaal maakte. Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 werd Oekraïne zelfstandig en sindsdien probeert men actief om de officiële status van het Oekraïens te versterken – bijvoorbeeld met een aantal taalwetten. 

Speciaal woord verraadt Russische soldaten

Als het Nederlandse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog Duitse spionnen wilde ontmaskeren, vroegen ze hun om de plaatsnaam Scheveningen uit te spreken. In onze taal wordt de eerste lettergreep uitgesproken als ‘sgee’, terwijl de Duitsers ‘sjee’ zeggen.

Zoiets speelt zich ook af tijdens de oorlog in Oekraïne. Om erachter te komen of iemand een Russische soldaat is, vragen Oekraïense soldaten hem om de naam van een typisch Oekraïens brood uit te spreken – paljanytsja – een woord dat voor buitenlanders bijna onmogelijk is om goed uit te spreken.

De y in paljanytsja wordt door Oekraïners uitgesproken met een korte i als in kip, terwijl de Russen hier een ie als in bier uitspreken. Ze gebruiken dus twee verschillende klanken, en zo kunnen ze bepalen of iemand Russisch of Oekraïens spreekt.

Verschillen tussen Oekraïens en Russisch

Het Oekraïens en Russisch hebben dezelfde oorsprong en 62 procent van de woorden is hetzelfde. Het Oekraïens heeft ook veel woorden die uit het Pools komen.

De Oekraïense en Russische taal vinden allebei hun oorsprong in de Slavische tak van de Indo-Europese talen. Door de jaren heen is de Oekraïense taal echter dichter bij andere Slavische talen gebleven dan de Russische taal, vandaar dat Oekraïeners bijvoorbeeld ook Pools en Kroatisch verstaan en Russen moeite hebben met het verstaan van Oekraïens. Een van de meest opvallende verschillen tussen de twee talen is de manier waarop de Oudrussische /ě/ zich heeft ontwikkeld. In het Oekraïens is dit een /i/ geworden, terwijl het in het Russisch een /o/ en /e/ is geworden.

Zo worden de namen Olga en Igor in beide talen op dezelfde manier geschreven, maar verschillend uitgesproken: ‘Olha/Ihor’ in het Oekraïens en ‘Olga/Igor’ in het Russisch. En zo is Kyiv de Oekraïense uitspraak, geschreven met Latijnse letters. Kiev is de Russische uitspraak.

Voor de artikelen over My Generation @ War proberen we zoveel mogelijk de Oekraïense spelling te hanteren.