Het conflict tussen Oekraïne en Rusland in een tijdlijn - My Generation @ War
In de nieuwe vijfdelige serie ‘My Generation @ War’ delen tien jonge Oekraïners de impact die de oorlog op hun leven en hun toekomst heeft. Maar hoe zit dit conflict tussen Oekraïne en Rusland in elkaar? Wij hebben een aantal belangrijke gebeurtenissen voor je in chronologische volgorde gezet.
Jaren ‘80: Glasnost en perestrojka
Oekraïne en Rusland maakten tot 1991 deel uit van de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie, bestaande uit vijftien subnationale socialistische sovjetrepublieken, was in de vorige eeuw één van de grootste en machtigste landen ter wereld.
Gorbatjov en Jeltsin
In de jaren ’80 dreigt de Sovjet-Unie uit elkaar te vallen, de economie gaat achteruit en de communistische partij verliest haar invloed. De nieuwe leer van glasnost (openheid) en perestrojka (herstructurering), geïntroduceerd door Michail Gorbatsjov, zou het laatste redmiddel moeten zijn voor het land.
1991: Staatsgreep en einde van de Sovjet-Unie
Voordat de perestrojka goed en wel van de grond kon komen, stortte het Sovjet-bolwerk ineen. Onafhankelijkheidsbewegingen binnen meerdere Sovjet-landen, leidden tussen 1990 en 1991 tot een verlies van een derde van het grondgebied.
Gorbatsjov probeerde dit tegen te gaan door de republikeinen meer hun zin te geven en van de Sovjet-Unie een land met individuele staten te maken, geleid door één algemene president.
Een groep Sovjet-ministers en KGB'ers was daar fel op tegen en pleegde op 19 augustus een staatsgreep, die door de Russische president Boris Jeltsin in drie dagen werd beëindigd. Daarna eisten steeds meer republieken hun onafhankelijkheid.
8 december 1991: Onafhankelijkheid
De leiders van Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland tekenen op 8 december 1991 het Akkoord van Białowieża. Dit betekent het einde van de Sovjet-Unie en Rusland en Oekraïne roepen vanaf dan de onafhankelijkheid uit.
Na de val van de Sovjet-Unie zoekt Oekraïne meer toenadering tot het Westen. Het land wil graag toetreden tot de NAVO. Buurland Rusland waardeert dit echter niet.
Lees meer over het uiteenvallen van de Sovjet Unie op NPO Kennis
18 maart 2014: annexatie van de Krim
Het schiereiland de Krim was tot 1954 Russisch. Sovjetleider Chroesjtsjov droeg de Krim over aan zijn geboorteland Oekraïne dat destijds ook onderdeel was van de Sovjet-Unie. In 2014 werd het schiereiland opnieuw door Rusland toegeëigend.
Economisch gezien is de Krim voor Oekraïne van belang. Het schiereiland leeft van de landbouw en het toerisme. Voor Rusland is de Krim van groot strategisch belang omdat er een grote basis van de Zwarte Zeevloot ligt, vanwege de controle over de Straat van Kertsj én het is voor Rusland de snelste toegang tot de Middellandse Zee.
2021: Russische troepen verzamelen bij de Oekraïense grens
In november 2021 verschijnen er satellietbeelden waarop te zien is dat Rusland niet ver van de Oekraïense grens troepen verzamelt. Rusland verdedigt deze acties als trainingsoefeningen, maar ook de NAVO volgt de situatie inmiddels op de voet.
De Russische president Poetin noemt de uitbreiding van de NAVO een bedreiging voor zijn land. Een maand later stelt Rusland veiligheidseisen voor en wil dat de NAVO troepen en wapens uit Oost-Europa terugtrekt én dat Oekraïne nooit kan toetreden tot het pact.
Februari 2022: Rusland valt Oekraïne binnen
Begin van het jaar zijn er veel gesprekken tussen wereldleiders en Poetin om het conflict op een diplomatieke manier op te lossen. Poetin zegt mee te willen werken aan een oplossing.
Op maandag 21 februari 2022 houdt Poetin een tv-toespraak waarin hij stelt dat Oekraïne een deel is van de Russische geschiedenis. De president van Rusland geeft de opdracht om ‘vredestroepen’ naar Donetsk en Loegansk te sturen.
Eén dag later bezetten de Russische troepen deze gebieden, waarna het Westen het eerste pakket aan economische sancties op tafel legt.
24 februari 2022: Poetin kondigt een ‘speciale militaire operatie’ aan
Poetin kondigt in een videoboodschap een ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne aan. Russische militairen proberen Kyiv te omsingelen en gebruiken een zogenoemde 'onthoofdingstrategie', een tactiek waarbij de regering wordt afgezet en een bevriende regering wordt geïnstalleerd.
Tegelijkertijd proberen de troepen van de zuidkust en het oosten eigen terrein te maken. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky kondigt als reactie hierop de noodtoestand af.
Februari tot april 2022: de slag om Kyiv
Vanuit de Krim komen de Russen vrij snel op en weten een groot deel van Oekraïne in handen te krijgen. Op het hoogtepunt hebben ze meer dan een kwart van het grondgebied bezet.
De troepen willen het vliegveld van Kyiv in handen krijgen, maar worden daar vrij snel verslagen. Eenheden komen vast te zitten in de bossen en moerassen in het noordwesten van Kyiv, met een kilometerslange militaire file als gevolg.
Vanaf april 2022: Russische opmars
Het omsingelen van Kyiv lukt niet, dus verschuift de focus van Rusland naar het Oosten van Oekraïne. Poetin geeft het bevel om de regio’s Donetsk en de Donbas in te nemen.
Met grof geschut en grote verwoesting weten ze belangrijke plaatsen als Sjevjerodonetsk en Lysytsjansk in te nemen. Ook trekken Russische troepen steeds verder Marioepol in, een strategische havenstad.
29 augustus - november 2022: bevrijding van Kharkiv en Kherson
Eind augustus lanceert Oekraïne een langverwacht offensief. In september 2022 erkent Rusland dat zijn frontlinie in Kharkiv is verzwakt en heeft Oekraïne minstens dertig plaatsen bevrijd in de regio.
Poetin wordt geconfronteerd met de Oekraïense offensieven en verklaart in september verschillende regio’s tot Russisch grondgebied. Het Oekraïense offensief gaat in de tussentijd door en in november trekken Russische troepen zich terug uit de havenstad Kherson.
Vanaf augustus 2022 - heden: fase twee van het tegenoffensief
“Het tegenoffensief en de verdedigende acties zijn op dit moment in Oekraïne aan de gang”, aldus president Zelensky. Na de voorbereidingen begint fase twee van het tegenoffensief: de inbraak.
De afgelopen maanden hebben de Russen ten zuiden van Zaporizja uitgebreide verdedigingslinies opgezet, bestaande uit loopgraven en bunkers.
De tweede fase van dit offensief is bedoeld om de verdediging van Rusland uit te putten, zwakke plekken te vinden in hun frontlinies en de tegenstander zo lang mogelijk in onzekerheid te houden over de hoofdaanval.
Mei - juli 2023: Bakhmut valt in Russische handen, waarna Oekraïne weer enige terreinwinst heeft rond de regio
Na een strijd van meer dan een half jaar, viel Bakhmut in mei 2023 toch in Russische handen. De stad is een belangrijk knooppunt in de verdediging tegen Oekraïense troepen in de Donbas.
Het Oekraïense leger heeft in juli 2023 een tegenoffensief uitgevoerd, met terreinwinst ten noorden en ten zuiden van Bakhmut als resultaat. Sinds juni van hetzelfde jaar heeft Oekraïne negen dorpen heroverd aan het zuidelijke front.
Actuele ontwikkelingen
Wij hebben de globale lijnen en de gebeurtenissen die in de serie voorkomen verwerkt in dit artikel.
Voor actuele ontwikkelingen ga je naar EénVandaag
Wat zou jij doen als er een oorlog uitbreekt in jouw land? In My Generation @ War vertellen tien (buiten)gewone jonge mensen die geconfronteerd worden met de harde realiteit hun verhaal. Vanaf 12 juli 2023 iedere woensdag om 21.00 uur op NPO 3. Je kunt de serie ook in z’n geheel bekijken op NPO Start.