Religieuze kunst is niet stoffig

Er zijn weinig historische meesters die niks met religie deden. Ook al deed het schilderij niet heel religieus aan, vaak werden allerlei symbolen in schilderijen verwerkt die met het christendom te maken hadden. Vaak was de link met het geloof overduidelijk. Zoals de bijbelse figuur Maria, of Madonna. Soms is ze alleen afgebeeld, soms ook met het kindje Jezus. Nog steeds wordt op allerlei manieren naar de Madonna verwezen.

In Nu te Zien! onderzoekt museumdirecteur Ralph Keuning het leven van Boeddha | zaterdag 6 oktober | 22:30 uur

Erotische Madonna

Leonardo da Vinci schilderde haar al in de 16e eeuw, maar ook Edvard Munch heeft een 'Madonna'. Ook al twijfelen sommige experts of Munch echt de Madonna als religieuze figuur heeft afgebeeld. De Noor stond niet bekend als religieus, laat staan als aanhanger van het christelijke geloof. Bovendien was het op z'n zachts gezegd nogal ongebruikelijk om de heilige maagd Maria halfnaakt en in een uitdagende pose te schilderen. Toch zijn er verwijzingen naar de figuur als Bijbels personage. De rode halo om haar hoofd zou staan voor pijn en liefde en haar gezichtsuitdrukking en gesloten ogen staan voor de kalmte en rust: kenmerken die terugkomen in een heleboel andere 'conventionele' Madonna's. 

Gelovige boeven

Het schilderen van bijbelse taferelen is inderdaad niet alleen voor keurige kunstenaars, zo bewijst ook Caravaggio. Religie speelt een grote rol in zijn werk, maar erg vroom was hij zelf niet. Hij stond bekend als een vechtersbaas die gefascineerd was door wapens. Aan het eind van de 16 eeuw werd geweld niet geschuwd, maar de schilder maakte het zo bont dat hij zelfs in die tijd bekend stond als een 'gek'. In 1606 doodt hij -per ongeluk of expres- een man na een ruzie om een spel. Om de doodstraf te ontlopen vlucht Caravaggio naar Napels.

Islamitische kunst: cultuur, traditie en ambacht

Over islamitische kunst wordt soms nog gedacht dat er geen mensen en dieren afgebeeld mogen worden. Niet waar, zo blijkt uit de tentoonstelling Glans en Geluk van het Gemeentemuseum Den Haag. Maar anders dan bij christelijk-georiënteerde kunst worden mens en dier alleen in niet-religieuze context geplaatst. 

De islamitische kunst is vaak rijk versierd en verwijst regelmatig ook naar meer wereldlijke dingen, zoals de liefde voor het goede leven. Wel is al het moois dat te wachten staat in het hiernamaals een terugkerend thema: er is veel positieve symboliek.

Het leven van Boeddha

Boeddha (Siddhārtha Gautama) werd in de vijfde eeuw v. Chr. geboren en is door de eeuwen heen ontelbaar veel afgebeeld op schilderijen, in beeldvorm, op kleden etc. In Het leven van Boeddha in de Nieuwe Kerk Amsterdam wordt het levensverhaal van Boeddha verteld. De rijke prins koos op zijn 29e voor een compleet ander leven en zijn verschillende levensfases vormen het verhaal van de tentoonstelling. 

Bijzonder zijn de alleroudste beelden die helemaal terug gaan tot de 2e/4e eeuw. De herkenbare Boeddhabeelden vertellen het verhaal van Gautama als kind, maar ook ten tijde van zijn verlichting. Zo is de tentoonstelling een soort biografie van het leven van Boeddha.

Ai Weiwei, Yoko Ono en Kohei Nawa

Behalve de historische kunstwerken, zijn er ook een aantal hedendaagse werken die aansluiting hebben bij het boeddhisme. Zoals de boom (Tree) van de bekende Chinese kunstenaar Ai Weiwei. De boom is gemaakt van oude bomen in China. Weiwei refereert in zijn werk vaak naar de snelle urbanisatie van dit land en de boom staat in de tentoonstelling symbool voor de fase van verlichting. 

Nog een eyecatcher is PixCell-Deer #51 van Kohei Nawa’s. Dit werk staat ook in het teken van de verlichting en verwijst naar de vergankelijkheid van het leven en het menselijk onvermogen om daarmee om te gaan. Het werk is een echt opgezet hert dat Nawa kocht op een veiling.