Hoe is het om de Nachtwacht te restaureren?
De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn heeft al meer dan vijfentwintig restauraties gehad. In 2019 werd met Operatie Nachtwacht het grootste onderzoeks- en restauratieproject in de geschiedenis van het Rijksmuseum gestart. Michel van de Laar, teamlid van Het geheim van de Meester, was in 1990 een van de restauratoren en vertelt hoe bijzonder Operatie Nachtwacht is. Ook deelt hij zijn eigen ervaringen als restaurator van dit meesterwerk.
In 1990 kreeg Van de Laar namelijk zelf de kans om mee te werken aan een restauratie van het wereldberoemde schilderij. 'Ik was nog een heel jong broekie en ik werkte daar geloof ik nog niet eens een jaar. En ja dan sta je voor de Nachtwacht met een wattenstaafje. Dat was heel speciaal.'
De restauatie van Operatie Nachtwacht vindt plaats, omdat onder andere aan de oppervlakte van het doek een lichte waas was verschenen, zoals te zien is bij het hondje rechtsonder op het schilderij. Ook was de verf die in de jaren zeventig werd aangebracht bij de restauratie licht verkleurd en het vernis vergeeld. Van de Laar in EenVandaag: 'De vernislaag die ze van het schilderij afhalen, heb ik er in 1990 zelf op gesmeerd met mijn collega's.' Daarnaast zit in het schilderij ook schade van oude restauraties, verpoetsingen en slijtage van de verf.
Speuren in de verflagen
Voorafgaand aan de restauratie vindt grondig onderzoek plaats. Het schilderij is met de nieuwste technieken millimeter voor millimeter in kaart gebracht. Volgens Van de Laar 'razend interessant', want 'als je de technieken op elkaar legt, kunnen die veel vertellen over de atelierpraktijk van Rembrandt. Bijvoorbeeld het materiaalgebruik, maar ook de veranderingen kunnen met de nieuwe technieken beter in kaart worden gebracht. Juist die veranderingen zijn interessant, daarmee kijk je in het manuscript van Rembrandt. Als ze na het onderzoek aan de restauratie beginnen, weten ze precies waar ze aan toe zijn', zegt Van de Laar in EenVandaag. 'Wat bij vorige restauraties is toegevoegd aan het schilderij, gebeurde in het Rijksmuseum. Daarvan weten ze wat het is. In die zin zijn de risico's eigenlijk heel klein.'
De Nachtwacht in Het geheim van de Meester
Het onderzoek van Operatie Nachtwacht vormt de aanleiding voor Het geheim van de Meester om zelf in de huid van Rembrandt te kruipen en zijn schildertechnieken na te bootsen en materialen te reconstrueren. Herbergt het werk dat wij zo goed kennen nog geheimen?
'Ik ben met de geur van terpentijn grootgebracht'
Waarom Van de Laar zelf restautor is geworden en wat hij belangrijk vindt in zijn werk vertelt hij in de introductievideo van Het geheim van de Meester: 'Over het algemeen vind ik dat je het schilderij echt een nieuwe kans moet geven als restaurator.'