De sterke vrouwen van Baskenland - Gort over de Grens

Je hebt Frankrijk en je hebt Spanje en daartussen ligt Baskenland. Ze hebben dezelfde tradities, taal en cultuur. Daarom spreken ze zelf niet van Frans of Spaans Baskenland, maar van Basken uit het noorden Basken uit het zuiden.

Santiago de Compostela

In de tijd van de kruistochten liepen de pelgrims naar wat toen nog Santiago heette. De monniken richtten bij het het eindpunt, bij de kerk een wijnhuis op voor de dorstige  bedevaartgangers. De wijngaard werd aangelegd rond het kerkhof. De wijn werd zo’n succes dat Santiago de bijnaam kreeg Santiago de Compostela, Santiago het kerkhof.

Een bekende stopplaats van de pelgrims voordat ze  in Spanje aankwamen is het Franse dorp Irouléguy. Daar ligt de oorsprong van de Baskische wijn. De monniken van dit dorp dachten: wat ze in Santiago kunnen, kunnen wij ook! Deze wijn was zo mogelijk nog beter. En nu 1000 jaar later zijn de hellingen bezaaid met wijngaarden.

Sterke vrouwen

Baskenland ligt aan de Golf van Biskaje, een woeste  baai waar talloze schepen zijn vergaan. De Basken trotseerden soms wekenlang de gevaarlijke wateren in hun houten bootjes, hun vrouwen alleen achterlatend.

Zij stroopten de mouwen op en leerden timmeren, metselen, bewerkten het land en zorgden voor huis en haard en ontwikkelden zich tot sterke, stoere vrouwen. De vrouwen zijn hier de baas, het Baskische woord voor degene die de baas is en alles regelt is ‘etxeko anderia’ oftewel de vrouw des huizes.

Drie gezusters: Schapen, kaas en wijn

Ilja’s pad kruist die van een herderin. Met haar kudde van tweehonderd schapen trekt ze dagelijks naar de bergweiden. Ze moet wel stevig in haar schoenen staan want ze moet haar kudde beschermen tegen wolven en beren.

Haar zus is kaasmaakster in het dal, dus allez weer naar benee om de handgemaakte schapenkaas te proeven. Maar wat is kaas zonder wijn? Gelukkig is er een derde zus die wijn maakt.

Tannat

De derde zus heeft in haar wijngaard tannat-druiven die een donkere volle wijn geven. Tannat verwijst naar de schil die veel tannine bevat.

De stroeve tannatwijn rijpt in eikenhouten vaten zodat het soepeler wordt. Later wordt de tannatwijn gemengd met cabernet of merlot om ‘m wat milder te maken. Hiermee heb je een typisch Baskische wijn die je nergens anders vindt.

Powervrouwen

Een groepje vrouwen traint voor de force basque (de Sterkste Vrouw van Baskenland) De oefeningen zijn gebaseerd op traditionele werkzaamheden van hun voorouders op de boerderij zoals hout hakken, stenen liften en zagen. De hoofdprijs is een een baret.

Baskische taal

Verhalen en mythes worden in het Baskisch doorverteld. Het is een moeilijke taal om te leren en er is geen enkele taal die erop lijkt. Het is een geïsoleerde taal en de oorsprong is niet bekend. 

Uniek instrument

In het verleden communiceerden de Basken in de bergen met de txalaparta. De muzikanten die Ilja ontmoet improviseren op dit instrument en laten zich inspireren door de natuur; een vogel, de wilde paarden, de wind.

Piment

Nog zo’n nationale trots; piment. Ilja bezoekt Stéphanie die de pepers hiervoor verbouwt. Na de oogst worden de pepers gedroogd en vermalen tot poeder, de piment. Piment uit Espelette is beroemd. Een jury bepaalt of het die naam mag dragen om de kwaliteit te waarborgen.

Met de familie wordt de typisch Baskische piperade gemaakt. Een gerecht met paprika, tomaten, knoflook, ui en uiteraard piment d’Espelette. Door het met groene paprika's te maken, komen de kleuren van de vlag van Baskenland in het gerecht terug,

Gort over de Grens is woensdag 1 februari te zien om 20.28 uur op NPO 2, daarna is de uitzending terug te zien op NPO Start.

Kijk hier Gort over de Grens terug