Wereldkunstenaars in Nederland: Tomáš Libertíny

Hoe ben je in aanraking gekomen met kunst?

‘Kunst is mij met de paplepel ingegoten. Mijn moeder is wetenschappelijk historicus en mijn vader was architect. Ik groeide op tussen blauwdrukken, architectuurtijdschriften en kunstgeschiedenisboeken. Ik leefde in een artistieke omgeving. 

Toen ik zeven of acht jaar oud was, stuurde mijn moeder mij naar avondlessen voor kunst. Ik vond het leuk; het was als therapie voor me.’

En besloot je toen om verder te gaan met kunst?

‘Op de universiteit begon ik met een studie design, maar ik voelde me altijd aangetrokken tot kunst. Dus op de een of andere manier ging ik meer kunst studeren tijdens mijn design studies dan design.

In 2004 kwam ik terecht op de Design Academy in Eindhoven, omdat het daar bekend stond om de beweging DROOG. Toen ik die voor het eerst in een tijdschrift zag, voelde het verfrissend.

De beweging reageerde op de wereld om hen heen op een hele droge, geestige manier met designobjecten die niet per se praktisch hoefden te zijn, maar wel iets artistieks hadden. Het bevond zich precies op het snijvlak van kunst en design.’

Hoe kwam je op het idee om kunst te maken met bijen?

‘Na het lezen van Fjodor Dostojevski’s roman ‘De gebroeders Karamazov’ begon ik in 2006 met het werken met bijen. Het verhaal in het boek gaat over een schijnbaar onopvallende held die als enige overleeft. Dat inspireerde me om een soortgelijke ‘held’ in mijn werk te integreren.

Bijenwas, een eeuwenoud en vaak vergeten materiaal, leek perfect. Het werd vroeger gebruikt voor bronzen sculpturen en is gevoelig voor allerlei invloeden, maar het heeft ook een immense duurzaamheid. Bijenwas is een van de meest duurzame natuurlijke materialen. We gebruiken het bijvoorbeeld om meubels te beschermen en voedsel te bewaren. 

Ik dacht: hoe zou het zijn om een soort dirigent te zijn, die afstand neemt van het maakproces? Ik raak het materiaal niet aan, maar ben toch volledig aanwezig. Zo ontstond het idee om met bijen te werken, om hen te sturen prachtige sculpturen te creëren, direct in de bijenkorf.’

Worden culturele tradities en waarden weerspiegeld in je kunst?

‘Voor mij overstijgt cultuur grenzen. Tradities zijn niet per se gebonden aan waar ik vandaan kom. Ik put inspiratie uit: boeken, films, muziek en plaatsen die ik heb bezocht. Vooral kunstgeschiedenisboeken fascineren me en dat is in zekere zin mijn traditie. Ik zie mezelf als een wereldburger.’

Een van je werken, Nefertiti, lijkt ook te verwijzen naar cultuur…

‘Nefertiti is iconisch, maar ze overstijgt de typische raciale connotaties. Stel je haar eens voor zonder kroon, dan kan ze Aziatisch, Europees, Afrikaans of Midden-Oosters zijn. Iedereen kan zichzelf herkennen in Nefertiti. 

Omdat mijn moeder historicus is, werd ik al jong geconfronteerd met geschiedenis. Ik neem alles op als onderdeel van mijn eigen erfgoed. De ontwikkeling van de mensheid is het resultaat van alle volkeren samen. Daarom zie ik mezelf niet als puur Slowaaks.’

Kun je iets vertellen over je tentoonstellingen en de erkenning die je hebt gekregen?

‘In 2007 nam ik deel aan een tentoonstelling in Milaan. Daar ontdekte een curator mijn werk en vroeg of ik wilde exposeren in The Museum of Modern Art (MoMA) in New York. De honingraat vaas die ik had gemaakt, werd aangekocht voor de vaste collectie van het museum. Daarna gingen er veel deuren open. Ik kreeg aandacht van media, zoals The New York Times, Vogue en National Geographic.

Net afgestudeerd, stond ik mijn werk te exposeren in New York. Het was niet alleen geluk, maar ook hard werken. Deze twee tentoonstellingen hebben het Made by Bees-project verder doen verspreiden. Sindsdien heb ik wereldwijd geëxposeerd, van Japan tot de Verenigde Staten.’

Zijn er projecten waar je naar uitkijkt?

‘Volgend jaar mei houd ik mijn eerste grote solotentoonstelling in Museum Kranenburgh in Nederland. Het wordt een overzicht van mijn werk. En op dit moment heb ik een kleinere solotentoonstelling 'Harvest 2024' in het Depot Boijmans van Beuningen in samenwerking met de kunstenaar Caja Boogers.'