Wereldkunstenaars in Nederland: Shelly Lapré

Hoe ben je met kunst begonnen?

'Als kind was ik altijd al aan het tekenen en schilderen. In 1989 studeerde ik af aan de Academie Industriële Vormgeving in Eindhoven. Ik koos voor de Autonome Vormgeving binnen de opleiding en dat was met andere woorden de kunstacademie. 

Tijdens de opleiding kreeg ik van de docenten te horen dat mijn kunstwerken niet duidelijk genoeg waren. Ze zeiden: ‘Wat wil je nou vertellen?’ 

Na de kunstacademie was ik vrij en kon ik mijn eigen gang gaan, maar de vraag van mijn docenten bleef me bezighouden.

In het begin waren mijn kunstwerken en performances nog abstract. Ik gooide met fluorescerende verf bijvoorbeeld.

Er was chaos in mijn hoofd. Ik maakte ook maskers die op monsters lijken. Dat moest ik blijkbaar allemaal uiten in die tijd.

Op een dag kreeg ik een oude koffer van mijn moeder. Dat heeft alles veranderd.'

Wat is het verhaal achter die koffer?

'Mijn moeder had haar prachtige oude koffer, die ze meenam in 1950 uit Indonesië - voormalig Nederlands-Indië - op zolder liggen. Ze had daarin babykleertjes van mij en mijn broertjes en zusjes opgeborgen. De oude koffer is het symbool van het koloniale verleden en de reis van Indië naar Nederland van mijn familie. 

Toen mijn ouders gingen verhuizen kreeg ik de koffer. Ik maakte kopieën van foto's uit de oude albums die mijn ouders uit Nederlands-Indië meenamen. De kopieën plakte ik binnen in de koffer en combineerde dit met batikken, dat is tekenen met gesmolten was om patronen te creëren.

Het eindresultaat was een kunstwerk. Mijn ouders vonden het fantastisch en dat stimuleerde hen om te vertellen over het verleden. Voorheen vertelden ze weinig over het verleden, want dat was te emotioneel. Maar na mijn kunstwerk kwamen vele verhalen naar boven over Nederlands-Indië. 

We reisden toen samen naar Indonesië en daar vertelden ze nog meer verhalen. Die verhalen inspireerden me om me te verdiepen in hun geschiedenis en daar mijn kunst op te baseren.'

Gebruik je alleen spullen van je ouders voor je kunst?

'Toen mijn ouders naar Nederland kwamen, namen ze alleen hun kleine koffer mee. Daar zatten dan de fotoalbums in, een paar kledingstukken of gereedschap. Ze moesten bijna al hun spullen daar achterlaten, want dat mocht niet allemaal mee. 

Verschillende familieleden gaven mij hun koffers die ze ook uit Nederlands-Indië mee hadden genomen. En je zult het niet geloven, maar ik heb de meeste spullen van Marktplaats of vintage markten gekocht. 

Als de oudere generatie uit Nederlands-Indië er niet meer is, dan gaan de kinderen opruimen. Zo ben ik aan heel veel spullen gekomen, zoals koffers, documenten, boeken en voorwerpen.

Ik kreeg een soort ‘verzamelaarswoede’. Met heel veel enthousiasme ging ik al deze spullen verzamelen. Op deze manier ben ik bezig met het beter begrijpen van de geschiedenis.

Ik ga dan ook direct tekenen en schilderen op de krantenartikels, affiches, brieven, enveloppen of postkaarten. Ik maak er kunstwerken van en op deze manier worden ze vereeuwigd. Daarmee verbindt ik het verleden met het heden en toekomst.'

Waarom bewerk je de originele stukken?

'Ik dacht in eerste instantie dat het zonde zou zijn en dat ik dat niet moest doen. Maar wat hebben de volgende generaties hieraan? Gaan mijn kinderen of hun kinderen dit allemaal nog bewaren? 

Het creëren van mijn kunst is mijn manier om het koloniaal verleden en de familieverhalen te verwerken, door te geven en te bewaren maar dat laat ik over aan de volgende generaties.'

Hoe heeft de koffer je verder beïnvloed?

'Ik probeerde meer onderzoek te doen door wat boeken te lezen. En die boeken gingen vooral over de Indonesische oermoeder. 

Die verhalen hebben mijn interesse gewekt. Dat is ook waar ik het meest in ben geïnteresseerd. Mijn oermoeder of overgrootmoeder, daar heb ik enorm veel respect voor. 

De oermoeder, die in het Indonesisch ‘njai’ (huishoudster) wordt genoemd, wordt vaak uitgebeeld als slavin. Maar ik wil haar een eerbetoon geven.'

'Tijdens de kolonisatie woonden de Europese mannen met inheemse vrouwen. Vaak kregen ze buitenechtelijke kinderen maar werden ook weleens erkend door de vader. De Europese vader trouwde daarna met een Europese vrouw en dan werd de njai weggestuurd. 

In sommige gevallen namen de Europese vaders de njai aan als ‘baboe’ (kinderoppas). De kinderen mochten niet weten dat zij hun biologische moeder was. 

Maar er was ook wel liefde zoals bij mijn voorouders. Mijn Indonesische oermoeder ging trouwen met Voorstad. Hij was Indisch, dat wil zeggen dat zijn vader Nederlands was en zijn moeder Indonesisch. 

Toen ik naar Indonesië ging heb ik een officieel document kunnen vinden over haar. Ik ontdekte dat zij van adel is, vanwege haar naam, Raden Ajoe Alima Binti Badaroeddin. Zij inspireert mij om haar uit te beelden in mijn schilderijen.' 

Je inspireert anderen ook om hun geschiedenis te ontdekken…

'Ik geef workshops Familieherinneringen en dan vraag ik aan mijn deelnemers om foto’s mee te nemen. Ze kunnen het ook in een koffer of op een schilderij plakken. 

Met hun eigen kunstwerk maken zij ook de verbinding met het verleden, heden en de toekomst als een overdracht aan volgende generaties.'

Is er een tentoonstelling die je is bijgebleven?

'Ik heb een paar jaar geleden meegedaan aan een tentoonstelling in Den Haag samen met zes andere kunstenaars over voormalig Nederlands-Indië.

Tijdens het randprogramma nodigde ik mensen uit om hun eigen Indisch verhaal te vertellen aan de hand van een voorwerp dat ze zelf hadden meegenomen. Voor mij was dat een hele bijzondere tentoonstelling.' 

Zijn er toekomstige projecten waar je naar uitkijkt?

'Ik heb vanaf september een solotentoonstelling bij het Academisch Genootschap in Eindhoven. Ik ga daar ook een performance geven en tijdens mijn performance ga ik mijn familieverhaal vertellen. Want heel veel mensen kennen het verhaal van Nederlands-Indië niet of vinden het ingewikkeld. 

Als ik een klein stukje duidelijkheid kan scheppen wat het verschil is tussen Indisch en Indonesisch en de ingewikkelde koloniale geschiedenis aan de hand van mijn kunst, dan ben ik heel blij.

Exposeren vind ik belangrijk, maar de extra activiteiten eromheen vind ik net zo belangrijk.'