Prospects: de verborgen verhalen van Michelle Piergoelam

Michelle Piergoelam wist al vroeg dat fotografie haar medium zou worden. Op de middelbare school ontdekte ze de kracht van beelden en de mogelijkheden van visuele verhalen. Al in haar derde jaar onderzocht ze of een opleiding in de fotografie haalbaar was. Die vond ze op het mbo, waar ze de technische basis van het vak leerde. Maar techniek alleen was niet genoeg.

Toen ze op negentienjarige leeftijd afstudeerde, moest ze haar eigen stem als fotograaf nog vinden. De overstap naar de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) in Den Haag was een logische volgende stap. Daar begon haar onderzoek naar verhalen die haar fascineren: mythes, sprookjes en culturele vertellingen.

Tijdens een studiereis naar Servië vond ze een versie van Assepoester waarin elementen van de Servische cultuur waren vervlochten. Het was het eerste besef dat verhalen, zelfs sprookjes, gelaagd zijn en historische sporen in zich kunnen dragen.

Wat begon als een zoektocht naar culturele vertellingen, groeide uit tot een diepgaand onderzoek naar onderbelichte geschiedenissen. Piergoelams ouders werden geboren in Suriname en de fotograaf dook in de verhalen van haar eigen cultuur.

Een sleutelmoment kwam toen ze een Surinaams sprookje ontdekte over een meisje dat verdronk nadat ze door een watergeest werd meegenomen. De symboliek raakte haar, mede door een bijna-verdrinking ervaring die ze zelf ooit meemaakte.

"Dat heeft gewoon een knop omgezet. Ik besefte: sprookjes zijn niet alleen fantasie, maar dragen een kern van waarheid in zich." Vanaf dat moment werd haar werk gelaagder. Ze zag in dat verhalen niet alleen iets vertellen over een volk, maar ook over hoe kennis en ervaringen in moeilijke tijden overleefden en hielpen overleven.

Anansi de Spin
Tijdens haar afstuderen in 2020 verdiepte ze zich verder in Surinaamse verhalen en ontdekte ze de mythe van Anansi de spin. "Ik kende alleen de naam, maar niet de verhalen erachter," zegt ze.

Wat begon als een eenvoudige verkenning groeide al snel uit tot een onderzoeksproject over de manier waarop verhalen functioneerden als codetaal tijdens de slavernij. Het ging haar beeldtaal vormen.

Piergoelams werk richt zich namelijk niet letterlijk op slavernij zelf, maar op de manieren waarop mensen kracht en hoop vonden door behoud van een eigen cultuur. Al zei het in codetaal. "Ik wil niet dat mensen meteen denken: dit gaat over slavernij. Natuurlijk is dat de historische context, maar mijn werk gaat over de verhalen die daaruit voortkwamen, over wat mensen heeft geholpen om door te gaan."

Zo ontstond een gelaagde beeldtaal waarin ze niet illustreert, maar vertaalt. "Ik wilde niet letterlijk Anansi-verhalen in beeld brengen, maar keek naar de structuur: de spin als hoofdrolspeler, de tijger als machtsfiguur, het spel tussen twee tegenspelers." Door haar onderzoek leerde ze dat verhalenvertellers in de avond samenkwamen en dat het vertellen zelf rituelen kende—elementen die ze in haar fotografie verwerkte. "Ik wil dat mensen zelf iets ontdekken in mijn beelden. Mijn werk gaat over de onvertelde verhalen, de narratieven die vaak ontbreken in de grotere geschiedschrijving."

Verborgen kennis
Deze ontwikkeling, van mythologische verhalen naar de overlevingsstrategieën binnen de slavernij, vormt de kern van haar kunstenaarschap. In haar huidige werk zoekt ze naar manieren om het verleden zichtbaar te maken zonder in een eendimensionaal narratief te vervallen. Binnen Prospects van het Mondriaan Fonds zet ze deze lijn voort, waarbij ze opnieuw onvertelde verhalen en vergeten kennis onderzoekt. Dit keer in de vorm van planten.

Na haar afstuderen bleef Piergoelam haar onderzoek voortzetten en vond ze nieuwe invalshoeken. Ze richtte zich op werkliederen die door tot slaaf gemaakten werden gezongen tijdens het transporteren van goederen zoals koffie, taco, rietsuiker en tabak.. Deze liederen dienden niet alleen om het werkritme te ondersteunen, maar waren ook een manier om gecodeerde boodschappen over te brengen. "Het project ging eigenlijk verder waar mijn eerdere onderzoek stopte: het gebruik van codetaal in de periode van en na de slavernij," legt ze uit.

Hoewel haar eerste twee hoofdstukken van dit project in Nederland waren uitgevoerd, voelde ze de behoefte om naar Suriname te reizen voor een derde hoofdstuk. Dankzij de startersbeurs van het Mondriaan Fonds kon ze in 2024 die reis maken. In Suriname richtte Piergoelam zich op een ander aspect van overleving: de kennis van planten die tot slaaf gemaakten gebruikten nadat ze gevlucht waren van de plantages. "Ze leerden van de inheemse bevolking, experimenteerden zelf en gebruikten planten zowel als voedsel en als middel om zichzelf te verdedigen." Voor haar onderzoek werkte ze samen met een lokale gids en een sjamaan, en trok de bossen in om veertig specifieke planten te vinden. Haar inspiratie kwam deels uit het dagboek van Daniel Rolander, een Zweedse bioloog die in de 18e eeuw Suriname bezocht en opschreef welke planten hij tegenkwam en hoe ze werden gebruikt. "Ondanks zijn Europese blik schreef hij verrassend kritisch over slavernij en erkende hij de kennis van de tot slaaf gemaakten."

Van overlevering tot Prospects
Michelle Piergoelam richt haar camera op thema’s die tot op heden onderbelicht zijn gebleven. Met een scherp oog voor detail en een diepgaand onderzoek naar verhalen en culturele overleveringen, creëert ze een geheel eigen beeldtaal. Daarin weerklinkt niet alleen de duistere kant van de geschiedenis, maar ook bewondering voor de veerkracht en vindingrijkheid die in deze verhalen besloten liggen. Haar werk onthult verborgen geschiedenissen en brengt ze op een gelaagde manier tot leven. Een gedreven jonge kunstenaar die ongetwijfeld in de toekomst nog veel nieuwe verhalen zal vertellen. Maar eerst is het tijd om van haar werk te genieten tijdens Prospects.

Wil je meer weten over Michelle en haar werk? Ga naar www.michellepiergoelam.com of @michellepiergoelam op Instagram.