Liefde en kunst: het dramatische verhaal van Werefkin en Jawlensky
Marianne von Werefkin en Alexej von Jawlensky deelden een diepe passie voor kunst, maar terwijl hij succes kreeg, bleef zij in de schaduw.
Dit is het verhaal van een vrouw die alles opofferde voor de man van wie ze hield.
De Russische 'Rembrandt'
Marianne von Werefkin (1860 - 1938) was een getalenteerde kunstenaar uit Rusland. Haar talent werd op jonge leeftijd opgemerkt en op haar twintigste werd ze gezien als de Russische Rembrandt. Maar haar artistieke pad veranderde toen ze de kunstenaar Alexej von Jawlensky (1864 - 1941) ontmoette.
Na ongeveer drie jaar samen te zijn in Rusland begon hun relatie af te koelen. Jawlensky was een rokkenjager, maar hij had haar beloofd dat hij haar niet zou verlaten. Ze konden niet met elkaar trouwen, omdat zij dan haar wezenpensioen zou verliezen.
Selfportrait I, Marianne Von Werefkin, 1910, Staedtische Galerie im Lenbachhaus und Kunstbau
Stoppen met haar carrière
Het stel verhuisde samen naar München, waar ze zich aansloten bij avant-gardistische kunstenaarsgroepen. Daar besloot Werefkin haar eigen carrière tijdelijk opzij te zetten om Jawlensky te ondersteunen. Ze moedigde hem aan, financierde zijn werk en zorgde ervoor dat hij de juiste mensen ontmoette.
In die periode zocht ze ook naar een nieuw pad in haar schilderkunst. Ze bewoog zich weg van het realisme en meer richting het expressionisme.
Een affaire
Ondertussen kreeg Jawlensky een affaire met hun huishoudster Helene Nesnakomoff, met wie hij uiteindelijk een zoon kreeg. Dit was een grote klap voor Werefkin, die jarenlang alles had gegeven om zijn carrière te laten bloeien.
Na bijna tien jaar niet geschilderd te hebben, pakte ze haar schilderkwasten weer op. Haar stijl veranderde en werd beïnvloed door kunstenaars als Edvard Munch. Haar werken toonden vaak mysterieuze figuren die eenzaamheid uitstraalden. Ook de relatie tussen mannen en vrouwen werd een terugkerend thema in haar schilderijen.
Vluchten naar Zwitserland
Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, vluchtten Werefkin en Jawlensky naar Zwitserland, waar ze samen met Helene en haar kind in een klein huis woonden. Werefkin schreef in haar dagboek over het intense lijden dat ze doormaakte. Maar het contact met andere kunstenaars in Zwitserland hielp de pijn een beetje te verzachten. Jawlensky schreef in zijn memoires dat hij zoveel verdriet en pijn voelde vanwege de oorlog dat hij niet meer op dezelfde manier kon schilderen als voorheen.
Murnauer Landschaft, Alexej von Jawlensky, 1909, Lenbachhaus
Einde van hun relatie
Na de oorlog verliet Jawlensky haar definitief en keerde terug naar Duitsland. Deze verhuizing betekende het einde van de relatie tussen Jawlensky en Werefkin. Een jaar later trouwde hij met Helene, zodat hun zoon zijn achternaam kon krijgen.
Tussen Kunst en Kitsch
In december 2024 werd tijdens een opnamedag van het tv-programma Tussen Kunst en Kitsch een echte Alexej von Jawlensky ontdekt. Het is de grootste klapper ooit in de 40-jarig geschiedenis van het programma. De aflevering is zondag 2 maart 2025 te zien op NPO 1.
Ontdekte portret van Von Jawlensky
Nu te Zien!
De kleurrijke kunstwerken van Marianne von Werefkin zijn nu te bewonderen in de tentoonstelling ‘Marianne von Werefkin - Pionier van het expressionisme’ in museum De Fundatie in Zwolle.
Directeur van het LAM Museum Sietske van Zanten bekijkt voor het tv-programma Nu te Zien! het werk van deze eigenzinnige kunstenaar.
Uitzending 13 februari 2025
Tentoonstelling: Marianne von Werefkin - Pionier van het expressionisme