Kunstvoorwerpen met een ziel in Tussen Kunst en Kitsch

Uitzending dinsdag 5 december 21.30 uur op NPO 1

• Maker: Hendrik Wiegersma

• Herkomst: Deurne

• Datering: ca. 1959

• Materiaal: olieverf op doek (50 cm  x  47 cm)

De moeder van meneer was doktersassistente bij de huisarts en schilder Hendrik Wiegersma. Toen ze trouwde, in 1959, kreeg ze dit zelfportret van hem. Best opmerkelijk, om een zelfportret als huwelijkscadeau te geven! 

Het was een hele markante huisarts. Hij was ook bekend met kruidengeneeskunde, had een tuin met geneeskrachtige planten. En daar kon hij echt heel veel mee. Hij liet zich ook wel betalen door volkskunst van arme mensen, daardoor kreeg hij een grote verzameling. 

Hij hield niet zo van chique mensen, zei eens tegen zijn moeder: ‘van buiten bont, van binnen stront’!

Expert Paul van Rosmalen: Wiegersma noemde zichzelf medicus pictor, arts schilder. Museum de Wieger in Deurne is zijn voormalige huis. Zijn bijnaam was ook De Wieger. 

Een van zijn zonen, Friso Wiegersma, schrijver van het lied ‘het Dorp’, was de partner van Wim Sonneveld.  

Veel mensen zullen Hendrik Wiegersma kennen van de streekroman van Toon Kortooms: Help! De dokter verzuipt, die ook verfilmd is. 

Hendrik Wiegersma was zeer bevriend met een aantal Vlaamse kunstenaars zoals Constant Permeke, en een van zijn beste vrienden was beeldhouwer Ossip Zadkine. 

Met zijn vader was Paul van Rosmalen eens bij Wiegersma thuis, toen zijn vader iets aan hem had verkocht. Wiegersma gooide de briefjes geld op tafel, en Pauls vader moest dat bij elkaar schrapen. Dat typeerde Wiegersma: het was een zonderlinge, eigengereide huisdokter/kunstenaar. 

De artistieke oorsprong van dit schilderij moet je zoeken in zijn vriendschap met Vlaming Constant Permeke. Hij schilderde zeer tonalistisch, nooit vrolijk of licht, altijd sober. Het is een heel vrij realisme. Niet letterlijk de natuur volgen, maar de herkenning zoeken in expressiviteit. 

Waarde: 5.000 euro

• Herkomst: in Italië gemaakt, verkocht door juwelier Frans Eik, Eindhoven   

•  Datering: eind jaren ‘60

• Materiaal: 18 karaat goud en gecultiveerde parels

Mevrouw kreeg dit  bij de geboorte van haar derde kind van haar schoonmoeder. Die kreeg het eind jaren ‘60 cadeau van haar man. Mevrouw draagt het een paar keer per jaar bij feestelijkheden. Toen ze jonger was, vond ze het vrij opzichtig.

Expert Martijn Akkerman: Er zit een mooie combinatie in van gladde, glimmende, gearceerde gouden bolletjes en matte parels.  Het lijkt hypermodern maar is gemaakt eind jaren ‘60.

Het is een parure, dat komt van ‘parer’, het Franse werkwoord voor versieren. Het is heel bijzonder dat er ook een haarspeld bij zit, die door mevrouw niet gedragen wordt. 

De oorhangers kunnen lang en kort gedragen worden, dat heet day and night: overdag draag je ze kort, en in de avond lang. Dit is mooi om te dragen op een petit robe noir. Het weegt 200 gram aan goud.

Waarde: 15.000 euro

• Herkomst: Indonesië

• Datering: eind 19e eeuw, begin 20e eeuw

• Materiaal: hout 

• Afmetingen:  51 x 12 cm (beeld met de tooi)  52 x 14 cm

De eigenaar heeft deze beelden voor 50 euro per beeld van een vriend overgenomen. Mevrouw vindt vooral de verstildheid van de beelden heel mooi. Ze heeft het idee dat het voorouderbeelden zijn die op het graf werden gezet.

Expert Jaap Polak: Het zijn voorouderbeelden, man en vrouw, van het eiland Leti. Dit eiland ligt in het oosten van Indonesië, met ten noorden de Banda-zee en ten zuiden de Timor-zee. 

Deze beelden worden gemaakt als iemand is overleden voor de ziel van de overledene. Maar het zijn geen portretten van de overledenen, maar ze staan er symbool voor.  

Als de nabestaanden, of het dorp, problemen hadden vroegen deze om raad aan hun voorouders, via deze beelden waarin de ziel was neergedaald. De beelden zijn erg verweerd, ze hebben duidelijk lang buiten gestaan.

In het Metropolitan Museum of Art in New York, bevinden zich ook enkele van dit soort oude originele beelden. 

Waarde: 15.000 euro

• Maker: Gra Rueb                           

• Herkomst: Bronsgieterij De Plastiek Bloemendaal

• Datering:ca. 1935

• Materiaal: brons ( 33 cm x 23 cm) 

Deze parkieten zijn gekregen van een oom. Al 45 jaar is het beeld nu in het bezit van de eigenaren. Het heeft lang op de zolder gestaan toen ze kleiner gingen wonen. Elk jaar bij het schoonmaken van de zomer, komen ze het weer tegen. 

Expert Rob Driessen: Gra Rueb was een van de eerste vrouwelijke beeldhouwers in Nederland in de 20e eeuw.  Ze werd in 1885 geboren in Breda als dochter van de eigenaar van een  stoommachinefabriek. 

Het was ongebruikelijk dat ze een kunstopleiding ging doen als vrouw. Als meisje zat ze op zolder al te tekenen en te boetseren. Ze mocht bij Toon Dupuis in Den Haag gaan studeren toen ze 26 was. Daarna is ze in Parijs nog een jaar bij de beeldhouwer Bourdelle in de leer geweest, hij was een assistent van Rodin.

 Daarna kreeg ze prestigieuze opdrachten, zoals bijvoorbeeld plaquettes van leden van de Koninklijke familie. 

Ze was heel veelzijdig, maar haar grote specialiteit was het beeldhouwen van dieren. Strak gestileerde paarden, herten, kameleons, en haar eigen eigen hondje Willem. een Spaniel.  

De parkieten zijn één van de duurdere bronzen die ze heeft gemaakt. Ze was dol op zwarte patina, glad, heel zwart (niet gevlekt, groenig of bruinig), daardoor wordt de stilering nog sterker. Ze heeft een heel mooi gestileerd monogram G.R. 

Er zijn waarschijnlijk wel een paar van deze parkieten gemaakt, maar niet heel veel. Het was toen al een duur brons. 

Waarde: 22.000 euro