Caspers: 'Kleur is zó’n rijk onderwerp'

Na drie seizoenen als expert in Het geheim van de Meester stopte Charlotte Caspers twee jaar geleden met het programma. Het was tijd voor haar eigen kunst. Toch borrelde er nog een ander idee, vertelt ze in haar kleine, sfeervolle atelier in Bergen.

'Grondstoffen zijn verbindend'

Ze pakt een mooi houten doosje – een kunstwerkje op zich – met daarin zes glazen flesjes. ‘Hierin zitten de grondstoffen waarmee ik werk. Voor mijn kunst en restauratiewerk maak ik mijn eigen verf. Ik ben altijd met die fysieke kant bezig geweest. Voor mij zit daarveel schoonheid in.’

‘Grondstoffen zijn verbindend’, zegt ze wijzend naar de flesjes: ‘Dit is houtskool, dit cochenille, dat is een rode kleurstof uit luizen. En daar heb je indigo, oker, krijt en goud. Die grondstoffen kent vrijwel iedereen, of je nu wel iets hebt met kunst of niet. Cochenille zit bijvoorbeeld in lippenstift, indigo in een spijkerbroek. Goud kennen we als sieraad, maar het zit ook in elektronica. Het leek me mooi om in zes afleveringen die grondstoffen voor kleuren nader te onderzoeken.’

Met een bescheiden lach: ‘Dat was mijn idee, maar dan heb je natuurlijk nog geen tv-programma.’ Na wat brainstormen is haar concept breder getrokken. De Kleuren van Caspers gaat over de betekenis van kleur. In elk van de zes afleveringen staat één kleur centraal: zwart, wit, rood, blauw, geel en goud.

Adellijk rood

Als klein meisje waren kleuren al belangrijk voor Charlotte. ‘Ik ben er niet altijd zo bewust mee bezig geweest, maar ik weet wel dat ik als kind altijd heel blij werd als ik van Sinterklaas een nieuwe doos kleurpotloden of een verfdoos kreeg. Ik werd altijd blij van al die kleurtjes naast elkaar.’ Door het programma is ze anders naar kleur gaan kijken, vertelt ze. ‘Bij een restauratie of reconstructie kijk ik heel technisch: welk pigment is het? En bij kunstgeschiedenis ben ik vooral bezig met de iconografie.

Tijdens de opnames van dit programma ontdekte ik dat elke kleur een verhaal heeft. ‘Sommige zijn door de natuur ingegeven: een rode tomaat is rijp, een wesp met geel-zwarte strepen betekent gevaar. Maar veel vaker geven wij mensen er betekenis aan. Zo is blauw in het Westen heel lang een impopulaire kleur geweest. Er waren nauwelijks grondstoffen voor blauw, want lapis, lazuli en indigo komen niet van hier. En in de tijd van de Romeinen werd blauw veel gebruikt door de Germanen en de Kelten, dat waren de vijanden. Blauw was toen dus de kleur van de barbaren.’

En rood was vroeger een dure grondstof om textiel mee te verven’, vervolgt Charlotte. ‘Er waren zelfs wetten waarin gesteld werd dat rood alleen voor de adel was. In de 20e eeuw werd rood de kleur van het communisme. En geel was in de middeleeuwen de kleur voor narren, zieken en misdadigers. Het had dus een negatieve connotatie. Nu is het de kleur die je associeert met de zon, met vakantie en vrolijkheid. Een kleur kan dus een ontwikkeling doormaken. Ik vind het heel mooi om dat te laten zien.’

Oker en goud

Voor het programma is Charlotte ook op reis geweest. Ze laat foto’s zien van een okergroeve in Frankrijk. ‘Oker is oxide van ijzer en zit gewoon in de grond. Het is interessant om naar de plek te gaan waar grondstoffen vandaan komen. Het geeft toch een extra dimensie als je er middenin staat.

’Voor de aflevering over goud bezocht ze de Paltskapel, het oudste deel van de Dom van Aken. ‘Daar zit veel goud in’, vertelt Charlotte. ‘Goud staat voor macht, rijkdom en de identiteit van een heerser, in het geval van de Paltskapel van Karel de Grote. Ik vind het bijzonder dat er zo vlakbij een brug naar het verleden is.’

Zelf werkt ze ook graag met goud. ‘Met goud kun je spelen met licht, waardoor de verf meer wordt dan een plat vlak. Je schildert iets dat de hele dag door verandert. En omdat je als beschouwer in goud wordt weerspiegeld, kun je een dialoog met een schilderij aangaan. Dat vind ik heel belangrijk. De techniek die ik gebruik is een middeleeuwse techniek. Die je ook op gepolychromeerde beelden ziet of in de Italiaanse altaarstukken van bijvoorbeeld Giotto. Dat is gepolijst goud, waardoor je optimaal kunt spelen met het licht.’

Oorlogskerkhof

De opnames van het programma zijn vorig jaar afgerond. Van een oorlog in Oekraïne was toen nog geen sprake. ‘We hebben op een oorlogskerkhof in West-Vlaanderen gefilmd. Als we daar nu zouden draaien, zou ik uiteraard iets zeggen over Oekraïne, maar toen was er nog niets aan de hand. De wereld is veranderd.’

Ondanks dat hoopt ze dat de kijker zich zal realiseren dat in het alledaagse veel schoonheid te vinden is. ‘Door mijn werk als kunstenaar en restaurator ben ik daar veel mee bezig. Ik beschouw dat als een voorrecht en het is mooi als ik met dit tv-programma dat gevoel aan anderen kan overbrengen.’ Diepe zucht: ‘Kleur is zó’n rijk onderwerp. We hadden de afleveringen met gemak twee keer zo lang kunnen maken.’

Charlotte weet nog niet of deze nieuwe serie haar eigen werk heeft beïnvloed. ‘Als kunstenaar ben je een soort spons. Alles wat je doet in je dagelijks leven, beïnvloedt je werk. Maar op welke manier? Daar kan ik nu nog niet de vinger op leggen.’ Lachend: ‘Kom over een jaar terug, dan weet ik het misschien.'

Dit artikel is afkomstig uit het ledenmagazine MUZE van AVROTROS, speciaal voor kunstliefhebbers en het grootste kunstmagazine van Nederland.