Erfgoed om te koesteren in Tussen Kunst en Kitsch

Uitzending 25 februari 2024 om 21.25 uur op NPO 1

• Datering: rond 1900

• Materiaal: zilverdraad op zijde

• Afmetingen: 100 cm x 91 cm

Meneer vond dit op Marktplaats, en vond het meteen mooi. Wilde het graag aan zijn vrouw geven voor Valentijnsdag. Het werd als Ottomaans aangeboden. Aangezien hij uit Turkije komt en zijn vrouw ook, vond hij het extra leuk. Hij heeft er ongeveer 250 euro voor betaald.  

Jaap Polak: Het is inderdaad een Ottomaans borduurwerk. Het Ottomaanse rijk was immens, inclusief gebieden als het huidige Midden- Oosten, de Balkan en Noord-Afrika. Het is mogelijk een huwelijkskleed, dat vaak bij een huwelijk cadeau werd gedaan.

In het midden is een moskee afgebeeld. Het is met zilverdraad geborduurd, deels verhoogd met kapok. In de hoeken staan korte teksten. Er staan vogels en diverse soorten bloemen op afgebeeld. 

• Herkomst: Nederlands

• Datering: ca 1730

• Materiaal: lood glas

• Afmetingen: 20 cm hoog

Meneer heeft dit glas voor 1.100 gulden gekocht op de allereerste veiling waar hij heen ging. Dat was 45 jaar geleden, het kostte destijds een maandsalaris. Hij denkt dat het Duits is, 19e eeuw. Het is het enige glas dat hij heeft, verder verzamelt hij Chinees en Japans.  

Kitty Laméris: Het oudtestamentische verhaal van het Abrahams offer staat erop gegraveerd. Op bevel van God moest Abraham zijn enige zoon Isaak offeren.

Gelukkig wordt hij op het laatste moment hiervan weerhouden door de engel. Dit is het moment  dat op het glas is afgebeeld. In het algemeen zie je bij deze afbeelding ook een bokje staan, die later in plaats van Isaac geofferd zou worden, maar in dit geval ontbreekt de bok. 

Glazen met Bijbelse voorstellingen zijn heel zeldzaam op Nederlands glas.

De voet heeft een oude zilveren restauratie uit de 19e eeuw. Ze hebben een deel van de glazen voet weggeslepen en daar zilver omheen gemaakt. Dat zouden ze nu nooit meer doen, restauraties moeten tegenwoordig reversibel, herstelbaar zijn.  

• Herkomst: Engeland ca 1890

• Materiaal: zilver, goud en briljant geslepen diamant

• Afmetingen: 5 cm diameter

Meneer heeft het samen met zijn broer en zus geërfd van zijn vader. Het was van zijn grootmoeder. Hij had de broche überhaupt nog nooit gezien, het zat in een klein tafeltje, dat ze eigenlijk naar de kringloop wilden doen bij het opruimen van het huis van zijn vader. In het tafeltje zaten allemaal sieraden, waaronder deze. 

Martijn Akkerman: Deze broche is ‘ á double usage, en kan worden gebruikt als broche en haarspeld. Het etui hoort er niet bij, want het is niet passend gemaakt voor het juweel, zoals dat in die tijd wel gebruikelijk was. Dit is een universeel etui, en de naam van de juwelier is iemand van na de oorlog uit Somerset. Terwijl de broche rond 1890 gemaakt is. 

De 19e eeuw was de eeuw van de symboliek. Met juwelen kon je een discrete conversatie houden. De halve of wassende maan staat als symbool voor het nieuwe begin, deze werd met huwelijk of geboorte gegeven. Toen Jules Verne in 1876 zijn Reis naar de maan schreef, gaf dat een nieuwe impuls aan de juwelen in de vorm van een maan. 

Je draagt hem in het midden op de borst. De hertogin van Marlborough ging naar Buckingham Palace en vond een diadeem te zwaar, daarom droeg zij de broche in het haar. Dat werd een heuse rage. Ze kreeg hoofdpijn van haar diadeem. ‘Jewels never give me pleasure', was een van haar uitspraken.  

• Herkomst: Delft 

• Datering: 1670

• Materiaal: porselein

• Afmetingen: 30 cm 

Eigenaar heeft ze geërfd van zijn vader, die ze weer geërfd heeft van zijn vader. Opa was handelaar in tabak en antiekverzamelaar in Amsterdam. Hij heeft de vaasjes waarschijnlijk gekocht in de jaren twintig op het Rokin. Ze stonden altijd op de schoorsteenmantel in het ouderlijk huis in Amsterdam en daarna in de Achterhoek. 

Suzanne Lambooy: Het is Delfts blauw uit de vroege periode. De vaasjes zijn ongemerkt. Het is een mooie kleur lavendelblauw. De kleurverschillen in het blauw ontstaan door de plaats in de oven. Ze zijn in perfecte conditie. De vaasjes zijn gemaakt van betere klei met mergel uit Engeland. Het is heel verfijnd aardewerk. 

De decoratie van de Delftse vazen kopieert Chinees porselein, specifiek overgangsporselein, dat werd gemaakt in de periode tussen de Ming en Qing-dynastie.  Het kwam via de Verenigde OostIndische Compagnie in Nederland terecht. 

Op de vazen zien we Chinezen staand of zittend in het landschap. Ze houden vazen vast of zitten onder een boom. Het blijft een mysterie hoe de schilders van dit aardewerk te werk gingen. Waarschijnlijk werkten ze met stencils, trokken ze afbeeldingen over en schilderden ze die na. Ook haalden ze inspiratie uit verslagen van reizen naar China.  

De vazen zijn verfijnd qua voren en hebben een achthoekige vlakverdeling. En ze zijn van een elegant klein formaat. We zien dit type vazen ook wel in Duitse kastelen, waar in de 17e eeuw de ‘Oranje Prinsessen’ (dochters van Amalia van Solms) woonden die een belangrijke rol speelden in het helpen verspreiden van keramiek door Europa.