Dutch National Portrait Gallery: Spiegels van de tijdgeest
Portretten bieden al eeuwenlang een blik op de mensheid en de heersende tijdgeest. De online Dutch National Portrait Gallery brengt via deze kunstvorm op een laagdrempelige manier werelden bij elkaar.
Woede, wraak, irritatie. De mugshot van Donald Trump uit augustus 2023 staat op het netvlies van de wereld gebrand. Hij schijnt geoefend te hebben op zijn uitdrukking. Ingestudeerd of niet, het verhaal dat zijn blik vertelt, is knap weergegeven.
Dit soort impactvolle verhalen vertellen via portretten is precies de doelstelling van de online Dutch National Portrait Gallery. ‘Portretkunst documenteert de tijd. Het legt het verleden, heden en toekomst vast en verbindt ze met elkaar’, vertelt Gershwin Bonevacia, artistiek leider van de Portrait Gallery.
Portretten tonen mensen uit verschillende sociale klassen, met diverse politieke voorkeuren, economische posities en gedachtes. Dat brengt werelden bij elkaar. Bonevacia: ‘Zoals de fotoportretten uit de serie Hollandse Meesters Her-Zien. Hierop poseren bekende Nederlanders van kleur, bijvoorbeeld Ruud Gullit en Typhoon, als historische figuren van kleur uit de 17e en 18e eeuw.
Op die manier verbind je het verleden met vandaag de dag.'
Humberto Tan - Portret Van Voormalig Proefvoetballer Ruud Gullit Als Jacob Ruhle
Verhalen zonder woorden
Is het geschilderd door Rembrandt? Gefotografeerd door Anton Corbijn? Portretten in musea gaan vaak primair om de vraag wie ze heeft gemaakt. In de Dutch National Portrait Gallery staat niet de maker, maar het verhaal van de geportretteerde centraal.
De kwaliteit van de foto, het schilderij of het beeldhouwwerk komt op de tweede plaats. ‘De mugshot van Trump zou er kunnen hangen’, zegt Arjen Pels Rijcken, voorzitter van de Portrait Gallery. ‘Die foto is goed vanwege het verhaal eromheen, niet vanwege de kwaliteit van de fotograaf. Dat is waarschijnlijk gewoon een medewerker uit de gevangenis.’ Ook selfies staan in dat licht. Selfies die we dagelijks maken, hebben over het algemeen geen artistieke waarde, zijn niet beladen of impactvol. Ze geven wel aan hoe relevant het is om portretten te maken, te bekijken en te beoordelen.
“Niet de maker, maar het verhaal staat centraal”
Hemelende Wolkers
Portretkunst is laagdrempelig. Ze biedt direct een esthetische ervaring. Ook zonder context kan zij voor herkenning zorgen. Toch kan achtergrondinformatie verdieping geven. ‘Ik kocht ooit een portret van Jan Wolkers, gefotografeerd door Koos Breukel’, vertelt Pels Rijcken. ‘Wolkers kijkt daarop omhoog, waaruit voor mij contact met het hogere spreekt. In die foto geeft de fotograaf goed weer dat het einde van Wolkers leven nadert. Hij is al aan het hemelen.’ Soms roept achtergrondinformatie juist meer vragen op, zegt Bonevacia: ‘Ik ben fan van Nina Simone en bij archiefonderzoek kwam ik een portret van haar tegen van toen ze in Nederland was. Dat was in de nadagen van haar carrière. Je kon zien dat ze niet helemaal oké was. Ik wilde meteen meer details weten over hoe het op dat moment met haar ging. Bijzonder dat dat portret die gevoelens bij me opriep.’
Niet wegkijken
Schaamteloos mensen observeren, zolang je wilt. Het is voor Bonevacia een van de geneugten van het kijken naar portretten: ‘Je weet dat diegene niet zal wegkijken en niets zal zeggen. Alles wat je als toeschouwer voelt, kun je gewoon even laten zijn.’ Herkenning zit in kleine dingen, zoals een glimlach, uitstraling of kleding. ‘Ik probeer de geportretteerde soms na te doen. Door dezelfde gezichtsuitdrukking en houding aan te nemen, heel knullig’, bekent Bonevacia lachend. Ook Pels Rijcken spiegelt zich: ‘Als het een bekende is uit de zakelijke of religieuze wereld, vraag ik me af: komen mijn kwaliteiten in de buurt van haar of zijn eigenschappen? En als het een boef is: heb ik weleens dingen gedaan waarvan ik spijt heb? Portretten roepen vragen op over mezelf.’
Discussie aanwakkeren
Het streven van de mensen achter de Dutch National Portrait Gallery is om aan het einde van dit decennium een eigen gebouw te betrekken. Tot die tijd zullen ze vanaf de zomer van 2024 in verschillende pop-up galerijen en in een interactief, online museum met wisselende tentoonstellingen die ingaan op actuele en historische thema's. Bijvoorbeeld een thema als ‘voorvechters’, met wellicht een rol weggelegd voor de klimaatactiegroep Extinction Rebellion. Pels Rijcken: ‘Deze staat soms negatief in het nieuws, maar bestaat wel uit voorvechters. Zo kun je met portretkunst actuele thema's bespreekbaar maken en discussies aanwakkeren.’
Dutch National Portrait Gallery
Is online te zien op dutchnationalportrait.gallery.nl
Vanaf de zomer 2024 als online museum en in pop-up musea