Van Da Vinci tot Beyoncé: de Madonna in de kunst

Het werk Madonna met de Spindel (ca. 1501) wordt toegeschreven aan Leonardo Da Vinci. Op het doek zijn Maria en het kindje Jezus te zien. Het kind zit bij zijn moeder op schoot en heeft in zijn hand een spindel, hiermee werden garen gesponnen. De hand en de blik van de Madonna is hier interessant, ze lijkt te schrikken en wil wellicht de spindel van het kind afpakken voordat haar zoon zichzelf verwondt. De spindel staat symbool voor de 'huiselijkheid' van Maria, maar wie goed kijkt ziet ook dat de spindel op een kruis lijkt; een verwijzing naar de kruisiging van Christus. Da Vinci gebruikte vaker onschuldig kinderspel om de laatste periode van het leven van Christus uit te beelden.

Een ander vrouwelijk icoon is Da Vinci's Mona Lisa

Madonna door Rafaël

Da Vinci schilderde meer Madonna's, zo ook Madonna met de anjer. Onderstaand werk heeft dezelfde naam, maar is geschilderd door de Italiaanse meester Rafaël. Ook dit werk staat vol met verwijzingen naar de laatste periode uit het leven van Christus. Zijn moeder geeft hem een anjer, de botanische naam van deze bloem betekent in het Grieks 'bloem van God'. Ook zou de anjer voor het eerst verschenen zijn toen Maria rouwde om de dood van Christus na zijn kruisiging. Door het raam is een ruïne te zien, die zou staan voor het uiteenvallen van de 'heidense wereld' na de geboorte van Christus. 

Madonna door Munch

Kunstenaars uit de barokke tijd en de Renaissance zijn niet de enige die Madonna's hebben geschilderd. Een aantal eeuwen daarna waagde Edvard Munch zich er ook aan, weliswaar op een iets andere manier. Munch schilderde vijf versies van deze erotische versie van de Madonna. Sommige experts twijfelen of Munch echt de Madonna als religieuze figuur heeft afgebeeld. De Noor stond niet bekend als religieus, laat staan als aanhanger van het christelijke geloof. Bovendien was het op z'n zachts gezegd nogal ongebruikelijk om de heilige maagd Maria halfnaakt en in een uitdagende pose te schilderen. Toch zijn er verwijzingen naar de figuur als Bijbels personage. De rode halo om haar hoofd zou staan voor pijn en liefde en haar gezichtsuitdrukking en gesloten ogen staan voor de kalmte en rust. Deze kenmerken komen terug in een heleboel andere 'conventionele' Madonna's. 

Zwarte Madonna's

Discussie over de huidskleur van religeuze figuren is niet nieuw. Gezien de geografische herkomst van Christus is het eigenlijk niet logisch dat hij meestal als witte man wordt afgebeeld. Beeltenissen van een donkere Christus en van een donkere God zijn wel te vinden, en ook de Madonna wordt af en toe als donkere vrouw afgebeeld. Zoals in het Poolse stadje Częstochowa. De zwarte Madonna is hier een icoon en de plaats is een bedevaartsoord geworden, er zouden zich in het stadje meerdere wonderen hebben plaatsgevonden. Volgens sommigen is de donkere huidskleur ontstaan door gebruik van een bepaald hout of het branden van roetkaarsen, maar dit is waarschijnlijk niet het geval. De beeltenis is mogelijk het gevolg van de komst van kruisvaarders afkomstig uit het Byzantijnse rijk. Zwarte Madonna's werden volgens sommgie kunsthistorici als vruchtbaarheidsgodinnen gezien. Wanneer de figuur precies is ontstaan is niet helemaal duidelijk, maar schattingen lopen uiteen van de 14e tot de 15e eeuw. 

600 gouden Madonna's

De Neuberger Madonna werd in 1350 gecreërd en is een van de meeste iconische beeltenissen van de Madonna. Dit beeld was onderdeel van het verhaal van de kruisiging van Christus. Het beeld kijkt als het ware naar het kruis met die kenmerkende kalme blik. Het beeld is door de eeuwen heen talloze keren gekopieerd. In 2017 maakte kunstenaar Ottmar Hoerl maar liefst 600 gouden kopieën van het iconische beeld. 

Beyoncé als moderne Madonna

Nog steeds is de Madonna in de kunst een inspiratie voor velen. Zo ook voor Beyoncé, zangeres én icoon van deze tijd. Queen B heeft meerdere populaire instagramposts die verwijzen naar historische kunstwerken. Zo staat de foto waarop ze poseert met haar pasgeboren tweeling bol van symboliek. De sluier wordt in veel beeltenissen gebruikt en ook de bloemenkrans achter haar verwijst naar andere Madonna's in de kunst. Bovendien straalt Beyoncé's gezicht de kenmerkende kalmte uit. Het werk zou vooral doen denken aan de kunstschilder Boticelli maar wordt ook vergeleken met werk van bijvoorbeeld Jan van Eyck en Frida Kahlo.