Verrassende ontdekkingen

Spiegeltje, spiegeltje...

• Voorstelling: gestileerde ranken

• Maker:  Theo Molkenboer

• Herkomst:  Amsterdam - (1898)

• Materiaal:  notenhout en gips (68 cm x 52 cm)

Deze spiegel komt uit de familie van de aangetrouwde man van mevrouw haar grootmoeder. Hij was zoon van een drukker/uitgever die veel werkte met vernieuwende kunstenaars. Haar grootste vraag is wie het gemaakt zou kunnen hebben. 

Rob Driessen vertelt dat het gemaakt is door Theo Molkenboer (1871-1920). Hij was schilder, beeldhouwer, glazenier, graficus en keramist….EN oudste van maar liefst 15 kinderen. Hij kwam uit een artistiek nest - zijn vader was oprichter van de spiksplinternieuwe School voor Teekenonderwijzers in Amsterdam en gaf hem zijn eerste tekenlessen. Ook zijn oom was een belangrijk vernieuwer van de Nederlandse kunst. 

Molkenboer voelde zich aanvankelijk aangetrokken tot de architectuur, werkte als bouwtechnisch tekenaar op het architectenbureau van Pierre Cuypers, de bouwmeester van het Rijksmuseum. Dat was een geweldige leerschool - Cuypers wilde alle vormen van kunst samenbrengen. Cuypers moest voor het beeldhouwwerk en andere versiering vaklui uit het buitenland halen en raakte daarover gefrustreerd - hij stichtte een eigen opleiding. Er ontstond eind 19e eeuw een enorme vernieuwingsbeweging.

Zo ontstond de Nieuwe Kunst - de Nederlandse variant van de Art Nouveau. Een verfrissende stijl met lijnen en florale motieven, die je in deze lijst terug ziet. 

De eigenaresse kende de verhalen over Molkenboer uit de familie, hij had veel portretten gemaakt van familieleden. Maar ze had geen idee dat hij ook deze spiegel heeft gemaakt. Een verrassende ontdekking! 

een topstuk

• Voorstelling: bloemmotieven, op de borstel een schip

• Herkomst:  Fabriek De Roos Delft (vaas), muiltjes Delft, borstelrug Friesland

• Datering: Rooskan 1700, muiltjes ca.1760, borstelrug ca 1780

• Materiaal:  aardewerk (kan 31 cm x 18 cm, muiltjes 15 cm x 5 cm, borstelrug 14 cm lang)

De grootvader van meneer was verzamelaar. Hij verzamelde heel breed, ook Japans, Chinees, Perzische tegels, schilderijen. Hij kocht deze objecten in 1902 op een veiling. Het was een veiling van de collectie Van Meerten. Meneer heeft zijn grootvader nooit gekend. Maar hij herinnert zich wel een hele grote vitrine met allemaal Delfts aardewerk bij zijn grootmoeder in huis. Het staat nu in de vitrine bij hem thuis. 

Robert Aronson vertelt dat het belangrijk is dat deze drie stukken terug te voeren zijn op een herkomst, provenance. Dat geeft meerwaarde. De borstelrug is waarschijnlijk Fries, mogelijk uit Harlingen. Het is wat anders gedecoreerd, andere manier van schilderen, aardewerk is wat zwaarder vergeleken met het Delfts.

Maar we kennen geen borstelruggen uit Friesland, dus deze is bijzonder. Paardenhaar werd er ingeplakt met hars, Men gebruikte het om kleren of meubels schoon te houden. We zien ze vaak in tin of zilver, soms in aardewerk. Er staat een mooie driemaster op afgebeeld.

De muiltjes zijn puur als decoratie, ze gingen mee met de mode. Het waren echte sierobjecten. Uit Delft uit de 18e eeuw. 

Maar het absolute topstuk is de kan. Het is een getorste kan, heel moeilijk te maken om die draaiing er in te krijgen, zowel in de kan als in het oor. Prachtige decoratie, heel verfijnd. Door één kan in collectie Rijksmuseum weten we dat deze kannen gemaakt zijn door de firma De Roos in Delft. En als klap op de vuurpijl is deze kan ook aan de onderzijde gemerkt! Ze komen nauwelijks voor en zijn heel zeldzaam. 

TEFAF-kwaliteit

• Voorstelling: Madonna met kind 

• Herkomst: Antwerpen (1675-1700)

• Materiaal: palmhout 

Het sculptuurtje was van een oom van mevrouw, maar het is onbekend hoe hij eraan kwam. Hij was een echte verzamelaar en kocht alles wat hij mooi vond. Mevrouw heeft het beeldje geërfd en ze vindt het fantastisch mooi. Het is ooit getaxeerd, ze weet dat het van palmhout is gemaakt. De waarde was toen 800 euro.  

Jan Beekhuizen: Dit is een Madonna met kind, gemaakt van palmhout. De buxus (palmhout) heeft een hele brede stam en daar kun je voorstellingen van snijden. Omdat het geen nerf heeft en kun je er heel fijn details in snijden. Deze Madonna met kind komt uit België, en met name uit  Antwerpen. Wie de maker is, is niet meer te achterhalen, maar het is wel gemaakt in de trant van Hendrik Frans Verbruggen. Een bekende Vlaamse beeldhouwer die vooral in de laatste kwart van de 17e eeuw veel maakte. Je ziet ook dat dit beeld uit Antwerpen komt aan de gezichtsuitdrukking, dat is typisch voor die stad en voor die tijd. 

De kwaliteit van dit beeldje is echt zeldzaam goed. De details zijn heel mooi, hoe bijvoorbeeld de ketting op haar hoofd is gemaakt en de manier waarop haar kleding is gemaakt. Je ziet dat dit door een hele goede beeldhouwer is gemaakt. Het beeld stond bij mensen thuis of in het klooster en stond bijvoorbeeld op het nachtkastje van een priester. Het sokkeltje waar het beeld op staat hoort origineel niet bij het beeld. 

vleselijke liefde

• Voorstelling: jong stel met hond

• Herkomst:  Vlaanderen (ca 1700)

• Materiaal: olieverf op doek  ( 50 cm x 35 cm)

Meneer heeft het schilderij in de jaren ‘90 geruild voor een kast van zo’n 20.000 gulden. Hij wil graag weten wie het gemaakt heeft en of het echt een 17e eeuws schilderij is. Het hangt boven de eethoek. 

Willem Jan Hoogsteder: Op het schilderij staat een jongen die de ingewanden van een varken aanbiedt aan een meisje, voor de stadspoort. De vrouw houdt de milt vast, en opent de mand op haar schoot voor de ingewanden….kortom; het is een vleselijke afbeelding met veel erotische symboliek. Dat wordt nog eens versterkt doordat de man een schort om heeft waar een vogel aan hangt.

‘Vogelen’ betekende in de 17e eeuw copuleren. Aan hun voeten een blaffende hond. De hond die rustig ligt symboliseert trouw, maar een blaffende hond geeft wel aan dat hier iets anders aan de hand is!

Het is een aantrekkelijk schilderij, mooi van compositie en kleur. Maar de markt voor 17e eeuwse schilderijen is erg veranderd de afgelopen dertig jaar. Zeker als we niet weten wie het gemaakt heeft, zoals hier het geval is. De schilderijen zijn minder waard geworden. Bovendien is er veel aan het schilderij ‘verpoetst’, oftewel gerestaureerd.

Uitzending maandag 24 april 2023 om 21.25 uur op NPO 1 (daarna is de uitzending terug te zien op NPO Start)