Erfstukken van allure

Fantastische beeldhouwkunst

• Voorstelling: Han Xiangzi

• Herkomst: China (eind 17e eeuw, begin 18e eeuw)

• Materiaal: speksteen (22 cm hoog)  

Het beeld was van de opa en oma van de inbrengster en daarvoor van haar overgrootouders. Zij hebben het geërfd van een jonkheer waar ze heel goed bevriend mee waren. Hij reisde veel, maar hoe de jonkheer aan dit beeld is gekomen is niet bekend. Ze heeft geen onderzoek gedaan naar de waarde en weet er ook weinig over te vertellen. 

Jaap Polak: Het beeldje komt uit China en is vervaardigd omstreeks 1700. Het beeld is gemaakt van steatiet, wij noemen dat in Nederland speksteen. Ze zijn later in de 19de en 20ste eeuw per duizenden gemaakt, maar dit is een heel bijzonder vroeg exemplaar en valt onder de fantastische beeldhouwkunst van China. Er is veel rommel gemaakt, maar dIt moet vervaardigd zijn door een top beeldhouwer. 

Het stelt één van de acht onsterfelijken uit het Taoïstische pantheon voor. Degene die hier te zien is, is Han Xiangzi. Hij studeerde magische kunsten bij zijn leraar Lü Dongbin, de belangrijkste van de acht. Han Xiangzi wordt altijd afgebeeld als hij op zijn fluit speelt en daarom is hij de beschermer van de dwarsfluit spelers. Hij heeft zelf ook muziek geschreven. Hij wordt al genoemd in de Tang dynastie van 621 tot 907. 

Het verhaal over Han Xiangzi is een heel beroemd liefdesverhaal in China. Hij staat fluit te spelen aan de rand van de zee en op dat moment komt de zevende dochter van de Drakenkoning naar boven uit de zee als een zilveren aal en danst op de muziek. Zij wordt verliefd en neemt haar eigenlijke gedaante aan. Haar vader verbiedt contact met hem en verbandt haar naar het diepste van de oceaan. Het verhaal gaat natuurlijk verder, later ontmoet hij een oude dame en zij geeft hem een gouden bamboe stok, die hij op magische wijze in een fluit verandert. 

Tholen ten top

• Voorstelling: moeder met kinderen in bos

• Maker: W.B. Tholen

• Herkomst: Den Haag (rond 1892)    

• Materiaal: olieverf op doek

• Afmetingen: 86 cm breed, 62 cm hoog 

Vader heeft het schilderij, vlak voor of aan het begin van de oorlog, bij de familie Van Tholen gekocht. Samen met nog twee andere schilderijen. Het schilderij hing altijd in de woonkamer. Het is een beetje mysterieus schilderij, met een vrouw die het bos inloopt. Drie jaar geleden is vader overleden en sindsdien staat het op zolder. Geen onderzoek gedaan naar de waarde, vader riep 30 jaar geleden dat het 25.000 gulden waard was. 

Pieter Jorissen: Dit schilderij is gemaakt door Willem Bastiaan Tholen, geboren in Amsterdam. Hij woonde en werkte in de Kanaalvilla in Den Haag. Omdat het een te groot huis was om zelf te huren, woonde hij daar met de familie Arntzenius (niet de schilder). De kinderen Arntzenius zie je dan ook vaak terug in zijn schilderijen. Ook op dit schilderij zijn ze te zien, ze rennen het bos in samen met moeder.  

Tholen was een natuurmens en gefascineerd door alle schakeringen groen. Hij liet speciaal een boot bouwen zodat hij over water op plaatsen kon komen waar niemand kwam. Hij was zeer gedisciplineerd, zowel qua dagindeling als kleding. Ook aan boord ging hij zeer correct gekleed. Men zag hem vaak in de haven schilderend in geklede jas met hoed. Hij was een solist en voer zijn eigen koers. 

Kwetsbare en ongebruikelijke techniek

• Voorstelling: wapen van Zeeland en wapen van Hontenisse

• Herkomst: Nederland  

• Datering: glas tweede helft 18e eeuw, decoratie: 1817 (begin 19e eeuw)

• Materiaal: glas (19 cm hoog, 8 cm diameter ) 

De vader van mevrouw verzamelde antiek naast zijn werk, daar werd hij rustig van. De glazen die hij dan kocht gaf hij aan zijn vrouw met Sinterklaas. Haar vader is al lang geleden overleden en haar moeder ook, dus ze kan niet meer vragen hoe hij hieraan kwam. Dus daar heeft ze ook geen enkel idee van, ook niet wat de waarde is. Bij haar staan ze op een plank in de slaapkamer.

Kitty Lameris: Het zijn twee wijnglazen van loodglas, in een model dat typisch is voor de tweede helft van de achttiende eeuw. Het glas is heel helder, kleurloos en heeft een prachtige klank. 

De glazen zijn koud beschilderd. Dat is een kwetsbare techniek, elke keer als je ze aanraakt of wast, slijt het een beetje. En dat is hier ook gebeurd. Het gekke is dat deze techniek uit de tweede helft van de zestiende eeuw, eigenlijk niet voorkomt op glas in de achttiende eeuw. 

Op het ene glas staat het wapen van Zeeland: een leeuw die half in de zee staat. Op het andere glas staat het wapen van Hontenisse. Dat wapen bestaat uit twee delen: aan de ene kant zie je het Lam Gods en aan de andere kant zien we een dier die op twee poten staat tegen een boom. Hontenisse was een dorpje dat in 1508 verzwolgen is door de zee.

Honte verwijst naar de Westerschelde en nisse betekent ‘uitstekende landtong’. In 1817 werd de gemeente Hontenisse opgericht. Waarschijnlijk zijn de achttiende eeuwse glazen ter gelegenheid van deze gebeurtenis van de wapens voorzien, in deze ongebruikelijke techniek. 

Uitzending donderdag 4 mei 2023 om 21.05 uur op NPO 1

 In Tussen Kunst en Kitsch Extra wordt doorgepraat over een bijzondere vondst uit een aflevering van Tussen Kunst en Kitsch.Te zien na ‘Tussen Kunst en Kitsch' op NPO 2 Extra. (op kanaal 82 én voor iedereen via de app van NPO of online: www.npo.nl/npo2extra