Het jaar van Fortuyn - De gewone man
De lokale verkiezingen zijn een graadmeter voor de landelijke. Daarom zetten de partijen zich hard in om de kiezers voor zich te winnen.
Lijst Pim Fortuyn
Na de breuk met Leefbaar Nederland besluit Fortuyn een eigen partij op te richten: Lijst Pim Fortuyn. Het moet allemaal snel uit de grond gestampt worden, maar Fortuyn wil niet nog eens vier jaar wachten om mee te kunnen doen. Met nog maar een maand tijd tot de verkiezingen moet er in allerijl een financierder gevonden worden en een kandidatenlijst worden samengesteld voor de nieuwe partij.
Mensen van divers pluimage stellen zich beschikbaar. João Varela komt na Pim als tweede op de lijst en ook oud-hoofdredacteur van Elsevier Ferry Hoogendijk is op de lijst te vinden. Mat Herben wordt uiteindelijk woordvoerder.
Joint Strike Fighter
Melkert probeert de teleurgestelde kiezer terug te halen door zich te profileren als de gewone man; niet als bestuurder, maar als kapperszoon. Maar intussen zit de PvdA in een lastig parket. De coalitie heeft eerder ingestemd met de aanschaf van de zogenaamde JSF, de Joint Strike Fighter, de beoogde opvolger van de F-16. De VVD wil het plan door de kamer loodsen vóór de verkiezingen.
Verdeeldheid binnen PvdA
Maar binnen de PvdA schaart niet iedereen zich achter dit plan. De productie van deze vliegtuigen zou werkgelegenheid in Nederland moeten opleveren, maar na berekeningen blijkt dat nihil te zijn. Daarnaast er zit ook nog eens een gepeperde rekening aan vast. Geld dat wellicht beter in Nederland uitgegeven kan worden aan banen, scholen en ziekenhuizen. Aan Melkert de taak om in de fractie iedereen op één lijn te krijgen.
Het levert voor Melkert zelf ook een conflict op omdat de keuze voor de Joint Strike Fighter haaks op zijn eigen opvatting én campagne staat.
Iconisch televisie debat
Fortuyn en Melkert ontmoeten elkaar bij het debat na afloop van de gemeenteraadsverkiezingen, waar Fortuyn een monsterzege heeft geboekt in Rotterdam. Melkert had die avond de verkiezingsuitslagen gevolgd in het Abe Lenstra-stadion in Heerenveen. Om tien over twaalf rent hij het gemeentehuis van Amersfoort binnen om zijn plaats in te nemen. De camera’s draaien al.
Televisiedebat
Onderuitgezakt
Het was niet dat Melkert zijn vak niet verstond. Want wat hij zei, daar mankeerde niet zoveel aan. Alleen luisteren we niet alleen naar de televisie, we kijken er vooral naar.
Men verwacht rond de 100.000 kijkers voor het televisiedebat. In 2002 bestond er nog geen Uitzending Gemist en de lijsttrekkers doen weinig moeite om florissant in beeld te komen. Ze wisten ook niet dat -wanneer ze niet aan het woord waren- toch in beeld verschenen. Melkert, moe na zijn rit vanuit Friesland, zat onderuitgezakt. Vanuit Heerenveen probeerden de achtergebleven PvdA’ers Melkert via sms’jes te bewegen om wat meer rechtop te gaan zitten.
Premier Wim Kok volgt het debat in de auto via de radio. Thuisgekomen vertelt zijn vrouw dat het vreselijk was misgegaan. Kok reageert verbaasd. Pas nadat hij een video-opname had bekeken, begreep hij wat ze bedoelde. Een verzuurde Melkert stond op zijn netvlies – en dat van 1,5 miljoen kijkers.
Dood biertje
Na het debat gingen Pim Fortuyn en Ad Melkert nog op de foto. Naast de lachende dandy stond Melkert met een dood biertje in de hand. Hij trok een gezicht alsof hij met zijn tong een nootje uit een kies probeert te pulken. De impact was enorm: Fortuyn werd gelanceerd en Melkert ging neer.
Na het debat
Uitzending vrijdag 8 april 2022 om 21.30 uur op NPO 1 (De uitzending is tot vrijdag 6 mei terug te zien op NPO Start).