Achter de noten: Tsjaikovski's 'Eerste pianoconcert'
Het wordt beschouwd als het hoogtepunt van de 19e-eeuwse Romantiek: Pjotr Iljitsj Tsjaikovski's ‘Pianoconcert nr. 1, op. 23’. De Russische componist begon in 1874 aan het driedelige grootse werk en voltooide het in het voorjaar van 1875. De muziek zit vol bravoure en tederheid, maar welk verhaal schuilt er achter de noten van het werk, dat in Tsjaikovski’s tijd veel kritiek kreeg te verduren?
Aarzelend en afgekraakt
Na het schrijven van vele orkestsuites, symfonieën en kamermuziek, was de succesvolle Tsjaikovski toe aan een nieuwe muziekvorm: het pianoconcert. Omdat het nog zo’n onbekend gebied was, begon hij vrij aarzelend en zonder al te veel zelfvertrouwen aan de eerste poging. Na de voltooiing nam hij het ‘Pianoconcert nr. 1’ ter beroordeling mee naar pianist Nikolaj Rubinstein, die het verschrikkelijk vond. Rubinstein maakte het werk met de grond gelijk: het was slordig, slecht geschreven en niet te herstellen. Tsjaikovski moest maar opnieuw beginnen. Die was het er op zijn plaats niet mee eens en beloofde plechtig nooit meer iets aan het werk te veranderen. En zo geschiedde.
Nikolaj Rubinstein
Langzaamaan een klassieker
Pianist Hans von Bülow verzorgde de première van het 'Pianoconcert' in Boston, tijdens zijn tour door Amerika. Critici waren niet erg onder de indruk en het werk bleef dan ook lange tijd niet erg geliefd. Ook in Moskou werd het publiek er niet warm van. Maar het bleek een kwestie van wennen: het concert werd langzaamaan een klassieker en zelfs Rubinstein gaf later toe van mening te zijn veranderd.
Drie afwisselende delen
Het eerste deel van het werk - de 'Allegro non troppo' - is vrij nationalistisch, terwijl het tweede deel (de 'Andantino simplice') weer uiterst Frans klinkt. Tsjaikovski baseerde dit deel, met serene fluitsolo’s en walsjes, op een Frans wijsje. Het derde deel, de 'Allegro con fuoco', gaat weer een heel andere kant op - Tsjaikovski liet zich hiervoor inspireren door een Oekraïens volkswijsje. De piano gaat in dit laatste deel helemaal los, met krachtige en snelle noten.
Monty Python en Tsjaikovski
Tsjaikovski's 'Eerste pianoconcert' was voor de Britse comedygroep Monty Python de inspiratiebron voor een beroemde sketch, waarin pianist Sviatoslav Richter wordt gepersifleerd. Bekijk de sketch:
Zondag 14 oktober 2018 speelt pianiste Anna Fedorova samen met de Nordwestdeutsche Philharmonie o.l.v. Yves Abel Tsjaikovski's 'Eerste pianoconcert' in Het Zondagochtend Concert. Dit concert is live te horen op NPO Radio 4, live mee te kijken op de website van Het Zondagochtend Concert en is naderhand te zien op het YouTube-kanaal AVROTROS Klassiek.